Cardano đã trải qua sự cố gián đoạn kỹ thuật nghiêm trọng nhất kể từ khi ra mắt năm 2017, khi một giao dịch bị sai định dạng kích hoạt tình trạng tách chuỗi kéo dài 14 giờ vào ngày 21/11, chia tách blockchain trị giá 14 tỷ đô thành hai nhánh cạnh tranh và làm bùng nổ tranh luận gay gắt về việc liệu sự cố này là một cuộc tấn công có chủ đích hay chỉ là một thử nghiệm thất bại.
Sự kiện – được các nhà phát triển đặt tên là “Poison Piggy” – đã phơi bày một lỗi ba năm tuổi trong phần mềm node Cardano, tạo ra hai cách nhìn không tương thích về blockchain.
Trong khi nhà sáng lập Charles Hoskinson khẳng định vụ tách chuỗi là một “cuộc tấn công có tính toán trước” cần đến sự can thiệp của FBI, thì một lập trình viên có biệt danh “Homer J” đã công khai nhận trách nhiệm, cho rằng đây là một “hành động cẩu thả” trong thử thách cá nhân nhằm tái tạo một bất thường trên testnet.
Cách thức xảy ra fork
Theo báo cáo sự cố của Intersect, vụ tách chuỗi xuất phát từ một lỗi tuần tự hóa (serialization bug) lần đầu xuất hiện trên preview testnet của Cardano vào ngày 20/11. Ai đó đã gửi một chứng chỉ ủy quyền (delegation certificate) bị sai định dạng với phần hash quá lớn – về bản chất là ủy quyền cho “RATSRATS” thay vì “RATS” (pool staking cá nhân của Hoskinson).
Các node cũ đã từ chối hash không hợp lệ một cách chính xác, trong khi các node chạy bản code được cập nhật tháng 11/2024 lại cắt ngắn hash này và coi nó là hợp lệ.
Sự lệch phiên bản tạo ra hai chuỗi không tương thích như Pi Lanningham mô tả trong báo cáo hậu kiểm chi tiết của mình: “chuỗi gà” (chicken chain) chạy bộ quy tắc xác thực nghiêm ngặt hơn, và “chuỗi heo” (pig chain) chấp nhận giao dịch sai định dạng. Vào khoảng 3:02 sáng giờ EST ngày 21/11, một giao dịch ủy quyền sai định dạng gần như y hệt đã được gửi lên mainnet, khiến mạng bị tách.
Suy giảm dịch vụ và tác động
Phân tích của Lanningham cho thấy thiệt hại đáng kể nhưng vẫn trong phạm vi kiểm soát. Trong khoảng thời gian 14 giờ, chuỗi heo tạo ra 846 block trong khi chuỗi gà tạo khoảng 13.900 block. Việc đưa giao dịch vào chuỗi thông qua hạ tầng mạnh trở nên chậm lại rõ rệt, với độ trễ lên tới khoảng 400 giây và thời gian tạo block tệ nhất kéo dài tới khoảng 16 phút.
Trong tổng số 14.383 giao dịch được quan sát, có 479 giao dịch – khoảng 3,3% – chỉ xuất hiện trên chuỗi heo bị loại bỏ và không bao giờ đi vào lịch sử chuẩn cuối cùng. Phần lớn trong số này, khi được gửi lại, trở nên không hợp lệ do hết khoảng thời gian hiệu lực hoặc xung đột input. Các block explorer gặp khó khăn trong việc diễn giải mạng bị phân mảnh, đôi khi bị treo hoặc hiển thị dữ liệu mâu thuẫn.
“Đây là sự suy giảm dịch vụ nghiêm trọng đối với người dùng, nhưng vẫn nằm trong phạm vi kỳ vọng của một dịch vụ có độ sẵn sàng ‘nhiều số 9’,” Lanningham viết. Ông nhấn mạnh rằng dù chất lượng dịch vụ suy giảm, tài sản vẫn an toàn và mạng vẫn tiếp tục tiến triển trong suốt thời gian khủng hoảng.
Tấn công hay tai nạn?
Sự cố đã châm ngòi cho cuộc tranh cãi dữ dội về mục đích. Hoskinson mô tả đây là cuộc tấn công có chủ đích bởi một “nhà vận hành stake pool bất mãn” đã dành nhiều tháng tìm cách gây hại cho mạng. “Đó là một cuộc tấn công có chủ đích. Được chuẩn bị trước. Có lẽ mất vài giờ để tìm ra cách thực hiện… Đó là hành vi ác ý,” Hoskinson khẳng định, đồng thời cho biết FBI đã được liên hệ.
Tuy nhiên, người đứng sau giao dịch, đăng bài với tên “Homer J” trên mạng xã hội, lại đưa ra một câu chuyện khác: “Xin lỗi (tôi biết từ này là không đủ so với tác động việc tôi làm gây ra) cộng đồng Cardano, chính tôi là người đã khiến mạng gặp nguy hiểm vì hành động cẩu thả tối qua. Nó bắt đầu như một thử thách cá nhân kiểu ‘hãy xem tôi có thể tái tạo giao dịch lỗi hay không’, và rồi tôi đã dại dột” đưa nó lên mainnet.
Thời điểm xảy ra càng làm dấy lên nghi ngờ – cùng một bất thường đã xuất hiện trên testnet chỉ 24 giờ trước đó, cho thấy lỗ hổng có thể đã được thử nghiệm trước khi triển khai lên mainnet.
Mạng phục hồi nhờ đồng thuận
Bất chấp mức độ nghiêm trọng, phản ứng của Cardano cho thấy cấu trúc quản trị phi tập trung của hệ sinh thái. Một bản node đã được vá sẵn nhờ sự cố trên testnet. Trong đêm, Input Output Global, Cardano Foundation, Emurgo, Intersect, các sàn giao dịch và nhà vận hành stake pool đã phối hợp qua các cuộc gọi khẩn cấp để nâng cấp lên phiên bản đã sửa và đi theo chuỗi gà nghiêm ngặt hơn.
Không có bất kỳ động thái rollback ở cấp độ giao thức hay “khởi động lại” tập trung nào. Khi stake dịch chuyển sang các node đã nâng cấp, việc sản xuất block trên chuỗi heo chậm lại trong khi chuỗi gà tăng tốc. Khi nhánh khỏe mạnh vượt qua nhánh bị nhiễm độc, tính cuối cùng xác suất (probabilistic finality) của Ouroboros đảm bảo các node tự động chuyển sang chuỗi dài hơn, “dày” hơn.
“Đây là bằng chứng cụ thể cho thấy cơ chế đồng thuận kiểu Nakamoto đã hoạt động đúng như thiết kế và hội tụ mạng về một lịch sử chuẩn duy nhất,” Lanningham lập luận. Hoskinson còn đi xa hơn khi cho rằng sự cố này “sẽ giết chết các chuỗi khác”, nhưng thiết kế của Cardano đã cho phép đủ thời gian để phục hồi có phối hợp.
Bài học và kế hoạch gia cố trong tương lai
Cả Hoskinson và Lanningham đều thừa nhận những điểm yếu nghiêm trọng bị phơi bày qua sự cố. “Việc lỗi này xuất hiện ngay từ đầu đã là thất bại trong quy trình kiểm thử của chúng tôi,” Lanningham thừa nhận. Sự phụ thuộc vào cardano-db-sync khiến hệ sinh thái “mù hoàn toàn” khi thành phần này bị crash bởi giao dịch sai định dạng. Nhiều nhà vận hành stake pool đã nâng cấp mà không tự đánh giá độc lập về lựa chọn fork, thay vào đó tin tưởng khuyến nghị từ các thực thể sáng lập.
Lộ trình hậu kiểm kêu gọi tăng cường fuzzing và kiểm thử dựa trên đặc tả (spec-driven testing), làm phong phú các giao thức node-to-client để ví và sàn có thể triển khai cơ chế ngắt mạch (circuit breaker) dựa trên tình trạng sức khỏe đồng thuận thực tế, đa dạng hóa hơn nữa hạ tầng giám sát, và nâng cao hiểu biết cho nhà vận hành về cách Ouroboros hành xử dưới áp lực.
Giá ADA giảm khoảng 6% trong thời gian xảy ra sự cố, kém hơn đà phục hồi chung của thị trường crypto và hiện giao dịch quanh mức 0,41 đô. Mức giảm khiêm tốn so với mức độ nghiêm trọng cho thấy thị trường coi đây là một bài kiểm tra khả năng chịu đựng của mạng hơn là một thất bại mang tính nền tảng – một bài kiểm tra mà Cardano cuối cùng đã vượt qua, dù đồng thời bộc lộ những khu vực cần được cải thiện khẩn cấp.
Đọc tiếp: Cardano Whales Accumulate $204 Million in Four Days Despite 30% Price Decline