Merkezsiz borsalar (DEX'ler), kripto para ekosisteminin yapı taşlarından biri olarak ortaya çıktılar ve kullanıcılara varlıkları üzerinde benzeri görülmemiş bir kontrol sunuyorlar. Ancak, DEX'ler gerçekten merkezileşmiş borsalarla (CEX'ler) karşılaştırıldığında ne kadar güvenli?

Tam özerklik ve kendi kendine saklama, DEX'lerin vazgeçilmez özellikleridir ve bunlar bir bedel ile gelir. Kullanıcılar, CEX'lerde belirli kuruluşların otoritesine güvenmek yerine, DEX'lerle etkileşim kurarken güvenlik sistemleri, kriptografi ve akıllı sözleşmelerin gücüne güvenmelidir.

Bu nedenle, özerklik önemli güvenlik zorlukları ile birlikte gelir.

Burada, DEX'lerin güvenlik alanını inceleyip, onları merkezileşmiş akranlarıyla karşılaştırarak kullanıcıları korumak için alınan önlemleri keşfetmeye çalışıyoruz.

DEX'ler Güvenlik Bakımından CEX'lerden Nasıl Farklıdır?

Merkezsiz borsalar, kripto para ticareti manzarasında bir paradigma değişikliğini temsil eder. Traderlar arasında doğrudan işlemleri kolaylaştıran ve aracı ihtiyacını ortadan kaldıran eşler arası pazar yeri gibi çalışırlar.

Bu, kullanıcıların DEX'lere duydukları ilginin anahtarıdır.

Ancak, bu potansiyel zayıflıktır. Binance veya Coinbase durumunda, fonlarınızın güvenliğini sağlamak için bu şirketlere güvenirsiniz.

DEX'lerle İşlem Yaparken Kime Güvenirsiniz?

Temel olarak, DEX'ler işlemleri yürütmek için blok zinciri teknolojisini ve akıllı sözleşmeleri kullanır. Bu, DEX'ler ile CEX'ler arasındaki operasyonel yapının temel ayrımıdır.

CEX'ler geleneksel borsa gibi çalışır; emir defterlerini yöneten, işlemleri yürüten ve kullanıcı fonlarını elinde tutan merkezi bir otorite ile. Bu model, tanıdık ve genellikle daha kullanıcı dostu olsa da, tek bir hata noktası tanıtır ve kullanıcıların varlıklarını borsa ile paylaşmalarını gerektirir.

DEX'ler bu merkezi otoriteyi ortadan kaldırır, kullanıcıların işlem süreci boyunca fonlarının kontrolünü ellerinde tutmalarına olanak tanır.

DEX'lerin altyapısını destekleyen teknoloji, öncelikle Ethereum'un en yaygın olduğu akıllı sözleşmeler üzerine kuruludur.

Bu akıllı sözleşmeler, likiditeyi havuzlarda tutma, farklı tokenlar arasında takas yapma gibi ticaretin çeşitli yönlerini yönetir. Merkezi bir emir defterinin yokluğu, birçoğu DEX'lerin en çarpıcı özelliğidir.

Bunun yerine, genellikle otomatik piyasa yapıcı (AMM) modellerini kullanırlar, burada likidite sağlayıcıları varlık çiftlerini havuzlara yatırır ve fiyatlar bu havuzlarda varlıkların oranına göre algorittmik olarak belirlenir.

Bu merkezsiz mimari birkaç avantaj sağlar.

Kullanıcılar varlıkları üzerindeki kontrolü elinde tutarlar, bu da bazı merkezileşmiş platformları rahatsız eden borsa saldırıları veya yanlış yönetim riskini önemli ölçüde azaltır.

DEX'ler ayrıca daha kapsayıcı bir ortam sunar, çoğu zaman uzun inceleme süreçlerine ihtiyaç duymadan daha geniş bir token yelpazesi listelerler.

Ayrıca, çoğu DEX protokolünün açık kaynak doğası yenilikçiliği teşvik eder ve topluluk odaklı gelişmeyi ve yönetişimi mümkün kılar.

Ancak, DEX modeli zorlukları da beraberinde getirir.

Bunlardan bazılarına göz atalım.

Her işlem için blok zinciri ağlarına dayanmak, ağ tıkanıklığı dönemlerinde daha yavaş işlem sürelerine ve daha yüksek ücretlere yol açabilir. Yeni kullanıcılar için öğrenme eğrisi, akıllı sözleşmelerle etkileşim ve özel anahtarlar yönetiminin daha derin bir blok zinciri teknolojisi anlayışı gerektirmesi nedeniyle daha dik olabilir.

Ek olarak, birçok DEX'te Müşterini Tanı (KYC) ve Kara Para Aklama (AML) prosedürlerinin eksikliği düzenleyici endişelere yol açmıştır ve bu durum bazı yargı bölgelerinde benimsemelerini potansiyel olarak sınırlamaktadır.

Anonimliği değer veren bir yığın trader bulunduğunu ve dolayısıyla KYC ve AML eksikliğini takdir ettiklerini söylemek doğru olur. Ancak bu, tamamen başka bir hikaye.

Teknik Mimari Güvenliği

DEX'ler L1 veya L2 blok zinciri ağlarında çalışır.

Tokenların değişimini yönetmek için akıllı sözleşmeler kullanırlar. Bir DEX'in temel bileşenleri şunları içerir:

1. Likidite Havuzları: Token çiftleri rezervlerini tutan akıllı sözleşmeler.
2. Otomatik Piyasa Yapıcı (AMM): Likidite havuzundaki varlıkların oranı bazında algoritmik olarak token fiyatlarını belirleyen bir algoritma.
3. Token Takas Sözleşmeleri: Tokenların değişimini gerçekleştiren akıllı sözleşmeler.
4. Yönetişim Mekanizmaları: Protokol güncellemeleri ve parametre ayarlamaları için zincir üstü oylama sistemleri.

CEX'ler ise merkezi sunucular kullanarak emirleri eşleştirir ve kullanıcı hesaplarını yönetirler.

Genellikle, alım-satım emirlerinin fiyat ve zaman önceliğine göre eşleştirildiği geleneksel bir emir defteri modelini uygularlar.

Güvenlik Bakımından Temel Farklılıklar

DEX'leri ve CEX'leri güvenlik alanında tamamen farklı kılan birkaç nihai fark vardır.

1. Emanet: DEX'ler emanetçi değildir, yani kullanıcılar özel anahtarlarının ve varlıklarının kontrolünü ellerinde tutarlar. CEX'ler kullanıcı fonlarını emanet cüzdanda tutar.
2. Emir Yürütme: DEX'ler işlemleri zincir üstü yürütürken, CEX'ler zincir dışı emir eşleştirme motorları kullanır.
3. Likidite: DEX'ler, varlıklarını akıllı sözleşmelere yatıran likidite sağlayıcılarına güvenirken, CEX'ler genellikle kendi rezervlerini ve piyasa yapıcıları kullanır.
4. Düzenleyici Uyumluluk: DEX'ler minimal KYC/AML prosedürleri ile çalışırken, CEX'ler sıkı düzenleyici gerekliliklere uymak zorundadır.
5. İşlem Hızı: CEX'ler, genellikle zincir dışı emir eşleştirme nedeniyle daha hızlı yürütme süreleri sunar. DEX'ler ise blok zinciri işlem hızları ile sınırlıdır.
6. Varlık Erişilebilirliği: DEX'ler, altlarındaki blok zinciri ile uyumlu herhangi bir tokeni listeleyebilirken, CEX'ler listelerini titizlikle incelemeye tabi tutar ve genellikle kapsamlı bir kontrol gerektirir.

DEX'lerde Temel Güvenlik Fonksiyonları

DEX'lerin güvenlik modeli, CEX'lerden önemli ölçüde farklıdır ve her biri benzersiz avantajlar ve zorluklar sunar.

Akıllı Sözleşme Güvenliği

DEX'ler, kullanıcı fonlarını yönetmek ve ticaret işlemlerini yürütmek için ağırlıklı olarak akıllı sözleşmelere güvenirler. Bu, belirli güvenlik endişelerini ortaya çıkarır:

1. Kod Denetimleri: DEX protokolleri, güvenlik açıklarını belirlemek için titiz üçüncü taraf denetimlerinden geçer. Ancak, denetlenmiş sözleşmeler bile keşfedilmemiş zayıflıklar içerebilir.
2. Formal Doğrulama: İleri DEX'ler, akıllı sözleşmelerinin doğruluğunu doğrulamak için matematiksel ispatlar kullanır.
3. Yükseltilebilirlik: Bazı DEX'ler, güvenlik açıklarını düzeltmek için yükseltilebilir sözleşmeler uygular ancak bu merkeziyetçilik risklerini artırır.
4. Zaman Kilitleri: Kritik fonksiyonlarda gecikme mekanizmaları, kullanıcıların potansiyel olarak kötü niyetli yükseltmelere tepki vermesine izin verir.

CEX'ler, ise merkezi altyapılarını korumak için geleneksel siber güvenlik önlemlerine güvenir. Çoğunluğu için güvenlik duvarları, şifreleme ve soğuk depolama kullanırlar.

Kullanıcı Doğrulama ve Yetkilendirme

DEX'ler genellikle kullanıcı hesapları veya KYC prosedürleri gerektirmez. Bunun yerine, işlemleri doğrulamak için kriptografik imzalar kullanırlar:

1. Cüzdan Entegrasyonu: Kullanıcılar, DEX ile etkileşim kurmak için Web3 cüzdanlarını (ör. MetaMask) bağlarlar.
2. İşlem İmzalama: Kullanıcının özel anahtarından kriptografik imza gerektiren her DEX etkileşimi.
3. Onaylar: Kullanıcılar, DEX akıllı sözleşmesinin token harcama limitlerini açıkça onaylamalıdır. CEX'ler, genellikle iki faktörlü kimlik doğrulama (2FA) ile birleştirilmiş kullanıcı adı/şifre kimlik doğrulaması kullanır. Kullanıcı izinlerini ve ticaret sınırlarını merkezi olarak yönetirler.

Likidite Güvenliği

DEX'ler, likiditeyi güvence altına almak konusunda benzersiz zorluklarla karşı karşıyadır:

1. Geçici Kayıp: Likidite sağlayıcıları, çift varlıklar arasında fiyat dalgalanmaları nedeniyle kayıplar yaşayabilir.
2. Ani Borç Saldırıları: Saldırganlar, teminatsız bir şekilde büyük miktarlarda token ödünç alarak piyasa manipülasyonu yapabilirler.
3. Kayma Koruması: DEX'ler, kullanıcıları önceden işlem yapma ve sandviç saldırılarından korumak için kayma toleransları uygular.
4. Fiyat Oracles: Harici fiyat beslemeleri, manipülasyonu önlemek için kullanılır ancak bu ek güven varsayımları tanıtır.

CEX'ler, genellikle kullanıcı mevduatları ve kendi rezervlerinin bir kombinasyonunu kullanarak likiditeyi dahili olarak yönetirler. Ani borç saldırılarına daha az duyarlıdırlar ancak iç dolandırıcılık veya yanlış yönetim riskleriyle karşı karşıya kalabilirler. DEX'lerde fiyatları, hacimleri ve likiditeyi bozan kimse bulunamaz, ancak bu CEX'ler için genel anlamda oldukça mümkün bir senaryodur.

İşlem Gizliliği

DEX'ler halka açık blok zincirlerinde çalışır ve bu da şeffaflık sunarken gizliliği sınırlı kılar. Şöyle söyleyebiliriz: blok zinciri ne kadar şeffafsa, fark edilmeden kurtulma şansınız o kadar azdır.

1. Psödoanonimlik: Kullanıcılar cüzdan adresleri ile tanımlanır, kişisel bilgilerle değil.
2. MEV Koruması: Bazı DEX'ler, önceden işlem engellemek için özel mempool çözümleri uygular.
3. ZK-Rollup'lar: Daha fazla gizlilik ve ölçeklenebilirlik sağlamak için geliştirilen katman 2 çözümleri. CEX'ler, kullanıcı etkinliğine tam görünürlük sağlayan borsa için daha az gizlilik sunarken halktan daha fazla işlem gizliliği sağlar.

Varlık Güvenliği

DEX'ler, kullanıcılara varlıkları üzerinde doğrudan kontrol sağlar:

1. Emanetçi Olmayan: Kullanıcılar, özel anahtarlarının sahibidir.
2. İzin Gerekmez Listeleme: Uyumlu herhangi bir token ticareti yapılabilir, bu da dolandırıcı token riskini artırır.
3. Sarma: Zincirler arası varlıklar genellikle sarmalama gerektirir ve bu da ek akıllı sözleşme riskleri tanıtır. CEX'ler, kullanıcı varlıklarını çoğu zaman sigorta kapsamıyla birlikte emanet cüzdanlarda tutar. Dolandırıcılık içerikli token riskini azaltmak için varlık listelerini titizlikle incelerler.

Yönetişim ve Yükseltme Güvenliği

Birçok DEX, zincir üstü yönetişim uygular:

1. Token Tabanlı Oylama: Protokol değişikliklerine, token sahipleri karar verir.
2. Zaman Kilidi Sözleşmeleri: Yönetişim kararlarının uygulanmasında gecikme zorlanır.
3. Çoklu İmza Kontrolleri: Kritik fonksiyonlar, birden fazla yetkili tarafın onayını gerektirir. CEX'ler, genellikle sınırlı bir şeffaflıkla merkezi olarak operasyonel kararlar alır. Kullanıcı geri bildirimi arayabilirler, ancak platform değişiklikleri üzerinde tam kontrolü ellerinde tutarlar.

Ağ Güvenliği

DEX'ler, dayandıkları blok zincirinin güvenlik özelliklerini devralır:

1. Konsensüs Mekanizmaları: İş Kanıtı veya Stake Kanıtı sistemleri, ağı güvence altına alır.
2. Düğüm Dağılımı: Geniş bir düğüm dağılımı, saldırılara karşı dayanıklılığı artırır.
3. Ağ Tıkanıklığı: Yüksek işlem hacimleri, artan ücretler ve gecikmeli yürütmelere yol açabilir.

CEX'ler, DDoS koruması dahil olmak üzere geleneksel ağ güvenlik önlemlerine güvenir. Content: ve güvenli veri merkezleri.
Zincirler arası Güvenlik

DEX'ler birden çok blok zincirini desteklemek için genişledikçe, yeni güvenlik zorlukları ortaya çıkar:

1. Köprü Güvenlik Açıkları: Zincirler arası köprüler, önemli hack saldırılarının hedefi olmuştur.
2. Atomik Takaslar: Güvenilmez zincirler arası ticaretler, karmaşık kriptografik protokoller gerektirir.
3. Paketlenmiş Varlıklar: Zincirler arası varlıkları temsil eden tokenlar, ek arıza noktaları getirir.

CEX'ler varlıkları dahili olarak yöneterek daha kolay bir şekilde birden çok blok zincirini destekleyebilir, ancak bu merkezileşme risklerini de beraberinde getirir. Yukarıda belirttiğimiz gibi, merkezi otoritelerin sizden izin veya hatta haberiniz olmadan kendi oyunlarını oynaması ihtimali vardır.

Son Düşünceler

Merkezi olmayan borsalar, kullanıcılara benzeri görülmemiş kontrol sunarak ve tek hata noktalarını ortadan kaldırarak kripto para ticaretinde bir paradigma değişimini temsil eder.

Ancak, bu merkezsizleşme, yenilikçi çözümler gerektiren yeni güvenlik zorluklarını da beraberinde getirir.

DEX'lerin temel güvenlik işlevleri, akıllı sözleşme bütünlüğü, kriptografik kimlik doğrulama ve zincir üstü yönetişim etrafında döner.

Bu mekanizmalar, merkezi borsalarla ilişkili birçok riski ortadan kaldırırken, kullanıcıların yönetmesi gereken karmaşıklıkları da tanıtır.

DeFi ekosistemi olgunlaştıkça, DEX güvenliğinde daha fazla ilerleme görmeyi bekleyebiliriz.

Sıfır bilgi kanıtları, katman 2 ölçeklendirme çözümleri ve gelişmiş zincirler arası protokoller, merkezi olmayan ticaret platformlarının hem güvenliğini hem de kullanılabilirliğini artırmada önemli roller oynayacak gibi görünüyor.

Daha fazla merkezileşme olmaksızın daha fazla güvenlik ve gizlilikten bahsediyoruz. Bu, DeFi geleceğinin oldukça parlak bir resmi gibi görünüyor.