Vandaag de dag is er een hevige strijd aan de gang tussen twee modellen van beurzen – gecentraliseerde beurzen (CEX'en) en gedecentraliseerde beurzen (DEX'en) – een rivaliteit die de toekomst van cryptofinanciën vormt.
Grote gecentraliseerde spelers zoals Binance, Coinbase en Kraken faciliteren nog steeds het grootste deel van de handel (meer dan $5 biljoen in volume in slechts het eerste kwartaal van 2025). Maar gedecentraliseerde nieuwkomers zoals Uniswap, PancakeSwap en dYdX winnen snel terrein, met DEX-handelsvolumes die recordhoogtes bereiken (meer dan $2.6 biljoen in 2025).
Deze strijd om marktaandeel en technologie raakt echter de kernfilosofie van crypto.
De ene kant benadrukt gebruiksvriendelijke toegang en liquiditeit onder vertrouwde tussenpersonen, terwijl de andere autonomie verdedigt en het oorspronkelijke "niet jouw sleutels, niet jouw munten" credo. Recente gebeurtenissen hebben deze strijd alleen maar versterkt.
De spectaculaire ineenstorting van FTX in 2022, ooit een van de vijf grootste beurzen, onthulde de gevaren van misbruikt vertrouwen - met maar liefst $1 miljard aan klantengelden die ontbraken in de nasleep - en spoorde velen in de gemeenschap aan om "terug te keren naar crypto's gedecentraliseerde wortels."
Ondertussen hebben toezichthouders hard opgetreden tegen CEX'en over nalevingskwesties, zelfs terwijl CEX-giganten publieke noteringen nastreven en wereldwijde uitbreiding.
Gedecentraliseerde beurzen zijn ondertussen in snel tempo geëvolueerd, verbeteren in prestaties en gebruiksvriendelijkheid. In dit artikel duiken we dieper in het duel tussen CEX en DEX: wat ze zijn, hoe ze verschillen voor dagelijkse gebruikers en professionals, de filosofische kloof die eraan ten grondslag ligt, en de potentiële risico's van centralisatie in een domein dat gebouwd is op decentralisatie. De uitkomst van deze wedstrijd zal diepgaande invloed hebben op de koers van de cryptomarkt.
Wat is een DEX? De opkomst van gedecentraliseerde beurzen
Een gedecentraliseerde beurs (DEX) is een cryptohandelsplatform dat opereert zonder centrale tussenpersoon. In plaats van dat een bedrijf jouw activa beheert en transacties matcht op zijn interne servers, stelt een DEX gebruikers in staat om direct te handelen vanuit hun cryptowallets via smart contracts op een blockchain. Simpel gezegd, transacties op een DEX zijn peer-to-peer en geautomatiseerd door code – elke ruil is een blockchain-transactie, en je verliest nooit de controle over je fondsen aan een derde partij.
Dit model belichaamt het vertrouwenloze ethos van blockchain: zoals een waarnemer opmerkte, zijn sommige crypto-fanaten nu “het oorspronkelijke visioen van Bitcoin-creator Satoshi Nakamoto aan het volgen door de financiële tussenpersoon uit te schakelen en zich te richten tot gedecentraliseerde beurzen”.
Vroege DEX'en waren omslachtig en hadden beperkte liquiditeit, maar ze zijn enorm volwassen geworden.
De toonaangevende DEX'en van vandaag verwerken volumes die traditionele platformen evenaren. Uniswap, de grootste DEX op Ethereum, verwerkte bijna $100 miljard aan handelsvolume in een enkele maand (juli 2025) – een verbluffend cijfer dat een paar jaar geleden nog ondenkbaar zou zijn geweest. In totaal hebben gedecentraliseerde beurzen bijna $10 biljoen aan cumulatieve transacties gefaciliteerd sinds hun oprichting, wat een enorme marktvraag voor peer-to-peer handel onderstreept.
En het is niet alleen Uniswap: andere grote DEX-platforms hebben gefloreerd in verschillende blockchain-ecosystemen. PancakeSwap op de BNB Chain (Binance Smart Chain) werd een hub voor de handel in BEP-20 tokens; Curve verwierf bekendheid voor het efficiënt ruilen van stablecoins; SushiSwap breidde zich multi-chain uit; en op Layer-2 netwerken en alternatieve ketens hebben nieuwkomers zoals GMX en dYdX pionieren in gedecentraliseerde hefboomhendeltrading.
Zelfs de Solana DEX Raydium zag zijn marktaandeel drastisch stijgen eind 2024, dankzij een meme-coin handelsbezetting, met meer dan een kwart van de DEX-activiteit op een gegeven moment.
Een reden waarom DEX'en cruciaal zijn, is dat ze de drempel verlagen voor het noteren van nieuwe tokens.
Iedereen kan een liquiditeitspool voor een token creëren op een gedecentraliseerde beurs, wat betekent dat innovatieve projecten en experimentele activa vaak hun debuut maken op DEX'en voordat ze op grote gecentraliseerde beurzen worden genoteerd. Handelaren die op zoek zijn naar de volgende doorbraak DeFi-munt of meme-token moeten vaak DEX'en betreden om vroeg te kopen.
Een voorbeeld is toen een politiek getinte token zoals TRUMP coin direct on-chain werd gelanceerd en een aanzienlijke marktkapitalisatie bereikte via DEX-handel lang voordat het op een gecentraliseerd platform werd genoteerd. Deze on-chain-eerste trend laat zien hoe DEX'en de bakermat van crypto-innovatie zijn geworden, en kansen vastleggen die CEX'en mogelijk pas noteren nadat ze populair zijn geworden. Seizoen crypto-investeerders hebben dit opgemerkt – velen “ervaren investeerders... zijn geleidelijk gemigreerd naar DEX'en voor handelsmogelijkheden” in hun zoektocht naar hogere rendementen en vroege toegang, volgens een industrieel rapport.
De capaciteiten van DEX'en hebben zich verder uitgebreid dan lanceringen van munten.
Gedecentraliseerde beurzen gebruikten oorspronkelijk simpele “automatische market-maker” (AMM) mechanismen – feitelijk pools van tokens waar prijzen worden aangepast via formules – die revolutionair waren (geïntroduceerd door Uniswap) maar soms inefficiënt.
Nu zien we meer verfijnde ontwerpen: sommige DEX'en maken gebruik van orderboekhybriden of Layer-2 netwerken om sneller en goedkoper handelen mogelijk te maken. Er zijn gedecentraliseerde derivatenbeurzen die futures en eeuwigdurende swaps met hoge hefboomwerking aanbieden (zoals dYdX, GMX, en opkomende platformen zoals Hyperliquid). In feite hebben perpetual DEX'en meer dan $2.6 biljoen aan transacties afgehandeld in 2025 toen ze gebruikers aantrokken met “custody-vrije” leveraged trading en steeds verbeterende snelheid.
Dit is nog steeds een fractie van de totale derivatenmarkt, maar het groeit snel – het DEX-aandeel van cryptofuturesvolumes klom van minder dan 5% naar ongeveer 10% binnen 2024, wat een echte momentumverschuiving aangeeft.
Cruciaal is dat DEX-gebruikers te allen tijde het beheer over hun activa behouden. Wanneer je handelt op een DEX, verbind je je wallet (zoals MetaMask of een hardware wallet), en wordt de transactie uitgevoerd via een smart contract direct tussen peers. Er is geen gecentraliseerde entiteit die je account kan bevriezen of je fondsen kan misbruiken.
Dit beveiligingsmodel heeft zijn waarde bewezen wanneer een gecentraliseerde beurs een inbreuk of schandaal ondergaat. Een DEX kan geen opnames stopzetten of klantenstortingen zonder toestemming uitlenen – er is eenvoudigweg geen mechanisme om dit te doen, aangezien fondsen in de eigen adressen van gebruikers blijven totdat ze worden ingewisseld. Alle transacties en reserves worden transparant op de blockchain geregistreerd, zodat iedereen deze kan verifiëren. Als gevolg daarvan beweren DEX-voorstanders dat deze opzet de risico's van een “single point of failure” vermijdt, die gecentraliseerde platforms achtervolgt. “Er zijn zeker elementen van DEX'en die aantrekkelijk zijn voor mensen omdat ze de kansen verminderen van een louche operator of een single point of failure in het systeem,” legt David Wells uit, CEO van Enclave Markets, een bedrijf dat gecentraliseerde en gedecentraliseerde handel overbrugt.
De ineenstorting van FTX was een sombere getuigenis van dit voordeel – gedecentraliseerde beurzen kwamen ongeschonden uit die ramp, omdat gebruikers die op DEX'en handelden nooit een tussenpersoon hadden om hun fondsen in de eerste plaats te verliezen. In de dagen rond de ineenstorting van FTX stegen DEX-volumes dramatisch (het wekelijkse volume van Uniswap bijna verdrievoudigde tot meer dan $17 miljard tijdens de paniek), en tienduizenden Bitcoins werden van CEX-platforms gehaald omdat gebruikers naar veiligheid in zelfbeheer zochten.
“Het is nu duidelijk dat er risico's geassocieerd kunnen zijn met het houden van activa in een gecentraliseerde entiteit,” zegt Varun Kumar, CEO van DEX Hashflow, verwijzend naar gegevens die aangeven dat “gebruikers overschakelen naar gedecentraliseerde handel oplossingen” in de nasleep van dergelijke gebeurtenissen.
Dat gezegd hebbende, zijn DEX'en niet zonder uitdagingen.
Je eigen bank zijn komt met verantwoordelijkheden en risico's. Het gebruik van een DEX vereist iets meer technische kennis: gebruikers moeten hun eigen wallets en privésleutels beheren, soms complexe interfaces navigeren, en concepten zoals slippage tolerantie en gas fees begrijpen.
Er is geen klantenservicelijn als je een transactie naar het verkeerde adres stuurt of je seedphrase kwijtraakt.
“Een van de grootste DEX-uitdagingen blijft hun gebruikersinterface,” merkt een rapport van het digitale assets beveiligingsbedrijf CoinCover op, “investeerders moeten concepten zoals slippage begrijpen... en volledig verantwoordelijk zijn voor hun acties.” Vroege DEX-interfaces waren inderdaad intimiderend, hoewel ze verbeterd zijn en veel nu strakke web- en mobiele apps aanbieden.
Een ander probleem is prestatie en schaalbaarheid: populaire blockchains kunnen druk worden, wat betekent dat DEX-transacties (die on-chain gebeuren) mogelijk vertragen of hoge kosten met zich meebrengen tijdens piektijden. Bijvoorbeeld, handelen op Ethereum tijdens een hot NFT-drop kan betekenen dat je tientallen dollars betaalt aan transactiekosten – een niet-starter voor kleine transacties.
Nieuwere DEX'en op hogesnelheidsketens (zoals Solana of layer-2 netwerken) proberen dit op te lossen, maar het risico van netwerkcongestie en “verhoogde verwerkingstijden van bestellingen” bestaat nog steeds wanneer de markten heet worden.
Liquiditeit kan ook een zorg zijn: hoewel grote DEX-pools zeer liquide zijn voor grote tokens, kunnen minder bekende paren volatiel zijn of aanzienlijke prijsverschil hebben als je grote bedragen verhandelt.
In wezen hebben DEX'en historisch gezien minder diepte gehad dan orderboeken van grote gecentraliseerde beurzen – hoewel die kloof aan het dichten is naarmate de liquiditeit groeit en aggregators bestellingen spreiden over pools. Ten slotte is smart contract risico een uniek DEX-probleem. Bugs of exploits in de code kunnen en hebben geleid tot hacks op DeFi-protocollen. Een programmeerfout kan rampzalig zijn – zoals te zien is in gevallen zoals de Velocore DEX die $6.8 miljoen verloor aan een hacker in 2024 als gevolg van een smart contract kwetsbaarheid. Gebruikers moeten vertrouwen dat de code van de DEX veilig is (vaak geauditeerd, maar nooit gegarandeerd). Ondanks deze uitdagingen is het traject van DEX'en duidelijk opwaarts.
Het aantal mensen dat gedecentraliseerde beurzen gebruikt stijgt snel – het aantal maandelijkse actieve gebruikers van Uniswap meer dan verdubbelde van 8.3 miljoen naar 19.5 miljoen in een jaar (midden 2024 tot midden 2025) – en hun functies verbeteren continu. Door door de gemeenschap gedreven innovatie, maken DEX'en voortdurend de historische voordelen. Content: van gecentraliseerde handelsplatformen.
Wat is een CEX? Gecentraliseerde beurzen domineren nog steeds
Een gecentraliseerde beurs (CEX) is een traditioneel-stijl knooppunt voor crypto-handel, beheerd door een bedrijf (of organisatie) dat fungeert als tussenpersoon. In dit model registreren gebruikers zich voor een account - vaak onder verstrekking van persoonlijke identificatie (KYC) - en storten hun fondsen onder beheer van de beurs.
De handel vindt plaats op de interne orderboeken van de beurs, en de beurs matcht kopers en verkopers met behulp van zijn eigen software. Op veel manieren functioneert een CEX als een combinatie van een digitale effectenbeurs en bank: het houdt de activa van klanten vast (zoals een bank deposito's houdt) en faciliteert handel (zoals een effectenbeurs orders matcht), meestal door het in rekening brengen van kosten op elke transactie of opname. Binance, Coinbase, Kraken, OKX, Huobi (recentelijk omgedoopt tot HTX), Bitfinex, Bitget, Upbit en voorheen FTX – dit zijn enkele van de bekende gecentraliseerde beurzen die tientallen miljoenen klanten hebben bediend.
Op een CEX is de handel doorgaans snel en vloeiend. Gebruikers profiteren van een diepe liquiditeit op populaire handelsparen, wat betekent dat men grote orders kan uitvoeren met minimale prijsimpact.
De interface is vaak gepolijst en gebruiksvriendelijk, met geavanceerde grafiekhulpmiddelen, ordertypen en klantenondersteuning beschikbaar – wat de drempel voor nieuwkomers verlaagt. Het is geen verrassing dat voor de meeste particuliere beleggers die in crypto stappen, een gecentraliseerde beurs hun eerste stop is.
Gecentraliseerde beurzen zijn “meer vergelijkbaar met traditionele beurzen op Wall Street... waardoor handelen gebruiksvriendelijker wordt, vooral voor nieuwe beleggers”, zoals Reuters merkte tijdens het hoogtepunt van de FTX-saga.
Je kunt inloggen met een e-mail en wachtwoord, vaak je account herstellen als je de toegang kwijtraakt, en erop vertrouwen dat het ondersteunende team van het bedrijf kan helpen bij het oplossen van problemen. Bovendien integreren CEXs fiatgeld-oplossingen – meestal kan men overheidsgeld (USD, EUR, enz.) storten of opnemen via bankoverschrijving of kaart, iets wat gedecentraliseerde platforms niet rechtstreeks kunnen doen. Dit vermogen om de crypto- en fiatwerelden gemakkelijk te verbinden, is een enorm voordeel dat CEX's hebben in het aantrekken van mainstream gebruikers.
Bij nagenoeg elke metriek staan CEX's vandaag nog ver boven DEX's in totale activiteit. In 2024, ondanks tegenwind, noteerden gecentraliseerde beurzen ongeveer $14,3 biljoen aan spot trading volume gedurende het jaar.
Ter vergelijking, dat is grofweg een orde van grootte meer dan DEX's op de keten zagen.
De top tien gecentraliseerde beurzen verhandelden $5,4 biljoen aan spot trades in slechts het eerste kwartaal van 2025.
Deze volumes komen voort uit het feit dat CEX's de primaire locaties blijven voor prijsontdekking van crypto, vooral voor large-cap activa zoals Bitcoin en Ethereum. Liquiditeit is sterk geconcentreerd aan de top: Binance, de industrieleider, was alleen al verantwoordelijk voor ~40% van de wereldwijde spot trading begin 2025. Op zijn hoogtepunt was de dominantie van Binance zelfs nog groter – het bediende meer dan 60% van de markt begin 2023 – totdat regelgevende repressies en concurrenten hun aandeel afsnoepten.
Toch verwerkt Binance honderden miljarden in transacties per maand en heeft naar verluidt meer dan 150 miljoen geregistreerde gebruikers wereldwijd.
Andere grote CEX's hebben ook indrukwekkende statistieken: Coinbase, de grootste in de VS gevestigde beurs (en een beursgenoteerd bedrijf op de Nasdaq), bedient meer dan 110 miljoen geverifieerde gebruikers en verwerkt regelmatig een dagelijkse handelsvolumen van $1–2 miljard. Kraken (VS) meldde 5,2 miljoen klanten te hebben en zag zijn handelsvolumen met 106% stijgen op jaarbasis in Q3 2025, meedeinend op een golf van hernieuwde interesse en wellicht anticipatie op zijn komende beursgang. OKX en Bybit zijn reuzen geworden in de derivaten arena, vaak net achter Binance qua futures trading volume.
En Crypto.com gebruikte agressieve marketing in 2021–2022 om uit te groeien tot een topbeurs qua volume. Deze beurzen zijn nu niet alleen handelsplaatsen, maar uitgestrekte bedrijven die een reeks financiële diensten aanbieden – van lenen, staken, en crypto creditcards tot NFT-marktplaatsen en durfkapitaal armen.
Ze zijn in feite financiële machtscentra geworden in de crypto-economie, waarbij sommigen nu formele regelgevende goedkeuring en beursnoteringen nastreven, en daarmee de lijnen met traditionele financiën vervagen.
Bijvoorbeeld, zowel Coinbase als Kraken zijn naar de openbare markten gegaan (Coinbase via directe notering in 2021, Kraken die grote financieringsrondes veiligstelt met een beursgang in het vooruitzicht), en in het buitenland zijn zelfs fintech-apps zoals Revolut geïnteresseerd in duale noteringen terwijl ze crypto-handel incorporeren.
Gezien hun schaal staan CEX’s onder toenemende waakzaamheid en regelgeving.
Gedurende 2023-2024 lanceerden Amerikaanse regelgevers (in het bijzonder de SEC) hoogstaande acties tegen verschillende grote beurzen. Coinbase en Binance werden door de SEC aangeklaagd in 2023, beschuldigd van het exploiteren van niet-geregistreerde effectenplatforms, wat een schokgolf door de industrie stuurde. De saga van Binance was in het bijzonder dramatisch: na langdurige onderzoeken bereikte het eind 2023 een schikking waarin zijn hooggeplaatste CEO Changpeng “CZ” Zhao aftrad en het bedrijf meer dan $4 miljard aan boetes betaalde.
Hoewel Binance ontkenning plaatste tegen verkeerd handelen in bepaalde rechtsgebieden, trok het zich wel terug uit enkele markten onder regeldruk.
Deze gebeurtenissen gaven aan dat grote beurzen uiteindelijk misschien op een vergelijkbare manier behandeld worden als banken of financiële instellingen – verplicht om strikte naleving, risicobeheersingen en transparantiemaatregelen te implementeren. Inderdaad, een PwC-analyse in 2025 waarschuwde dat toonaangevende CEX’s wellicht als “systemisch belangrijk” beschouwd zouden kunnen worden en gedwongen worden om bank-achtige normen te hanteren voor bewaring, kapitaal en openbaarmaking.
In zekere zin zou dergelijke toezicht vertrouwen kunnen versterken (niemand wil een herhaling van FTX's flagrante wanbeheer), maar het benadrukt ook hoe CEX's inherent centrale controlepunten introduceren in een zogenaamd gedecentraliseerde industrie. Om het vertrouwen na FTX te herstellen, publiceerden veel CEX’s haastig proof-of-reserve audits om gebruikers te verzekeren dat hun deposito's volledig gedekt waren. Hoewel nuttig, zijn deze maatregelen vrijwillig en variëren ze in strengheid. De fundamentele afweging blijft: bij het gebruik van een CEX moet je de beurs vertrouwen – vergelijkbaar met het storten van geld in een bank – dat je activa beschikbaar zijn wanneer je ze nodig hebt. Wanneer dat vertrouwen aan diggelen valt, zoals FTX-klanten leerden, zijn de gevolgen ernstig. “Een bedrijf zoals FTX zou je activa moeten bewaren, maar ze leenden ze uiteindelijk uit,” merkte Tracy Wang op, een redacteur van CoinDesk, wijzend op hoe zulk gedrag “tegen de fundamentele filosofie van cryptocurrency ingaat”.
Ondanks de filosofische bezwaren blijven CEX's gedijen omdat ze belangrijke voordelen en diensten bieden die de gemiddelde persoon van onschatbare waarde vindt.
Gemak is cruciaal: op een CEX kan men handelen met een paar tikken op een smartphone, vaak in een gelikte app die vergelijkbaar aanvoelt als een brokerage of bankapp.
Veel bieden 24/7 klantenondersteuning, verzekeringsfondsen om bepaalde verliezen te dekken, en andere gebruikersbeschermingen. Reguleerbare naleving kan ook een functie zijn, niet alleen een last – door de KYC/AML-regels te volgen bieden gerenommeerde beurzen een gevoel van veiligheid en verhaal dat puur anonieme DeFi niet kan bieden. Bijvoorbeeld, als je slachtoffer wordt van een bekend bedrog of een hack, kan een gereguleerde beurs het account van de dader bevriezen of rechtshandhaving assisteren (zoals gezien in enkele prominente herstelgevallen), terwijl op een DEX er geen gelijkwaardige autoriteit is om een beroep op te doen.
Bovendien noteren CEX’s vaak meer handelsparen tegen fiatvaluta (bijv. BTC/USD, ETH/EUR), wat een eenvoudige uitbetaling mogelijk maakt, wat DEX’s niet rechtstreeks ondersteunen.
En voor wie niet klaar is om een privéportemonnee te beheren, is het vertrouwen in een bewaarnemerportemonnee van de beurs eenvoudiger – zij het met de kosten van het ware eigenaarschap. Naarmate crypto zich uitbreidde, sprongen bedrijven en beurzen op om het kopen van crypto net zo eenvoudig te maken als inloggen in een app, merkt NBC News op, dat ook opmerkte dat deze gemak ironisch genoeg de afhankelijkheid van tussenpersonen opnieuw introduceerde die Satoshi’s systeem moest vermijden.
Tot hun eer passen de grootste CEX’s zich ook aan.
Wetend dat DeFi en DEX’s aantrekkelijke kenmerken hebben, omarmen sommige gecentraliseerde platforms een hybride benadering.
Coinbase, bijvoorbeeld, heeft DEX handelsfunctionaliteit geïntegreerd in zijn mobiele app en lanceerde zijn eigen blockchain (Base) om on-chain activiteiten te ondersteunen. Het doel, zoals Coinbase het verwoordde, is om gebruikers toegang te geven tot “elk activum on-chain” binnen een vertrouwde, gereguleerde interface.
Dit kan worden gezien als een defensieve zet – erkennend dat als mensen zelfbewaring en meer activakeuze willen, een vooruitziende CEX dat zou moeten faciliteren in plaats van daardoor te worden verstoord. Het versterkt ook een punt gemaakt door analisten bij JPMorgan, die onlangs opmerkten dat de dreiging die DEX’s vormen voor het bedrijfsmodel van belangrijke CEX’s, voorlopig aan het ebben is, deels omdat topexchanges zelf DeFi-mogelijkheden integreren.
In feite zouden dergelijke integraties aanzienlijke waarde kunnen ontsluiten: de analyse van JPMorgan projecteerde dat de aandelenkoers van Coinbase zou kunnen stijgen door gebruik te maken van zijn Base-netwerk en DEX-functies, wat potentieel miljarden in markkwaarde zou kunnen toevoegen en de winst zou kunnen verhogen via nieuwe on-chain vergoedingsinkomsten.
Naast tech-aanvullingen verbreden CEX’s ook hun reikwijdte – transformeren in volldienst-cryptoplatforms of “super-apps”.
Binance en anderen bieden spaarproducten, leningen, en zelfs een toenemend assortiment van niet-crypto diensten (reisboekingen, enz.) om alles-in-één financiële apps te worden.
Deze diversificatie is een tweesnijdend zwaard: het kan nieuwe inkomstenstromen en kleverigheid creëren, maar ook naderbij brengen aan het gecentraliseerde fintech-model waartegen crypto zich wellicht verzette. Toch, in de “race om de voornaamste financiële hubs van crypto te worden”, investeren CEX's zoals Binance, Coinbase, Kraken en anderen zwaar in innovatie, naleving en institutionele partnerschappen om hun dominante posities veilig te stellen. Zoals van 2025 is, blijft de gecentraliseerde beurssector de ruggengraat van crypto trading, maar het is duidelijk dat het landschap evolueert door zowel competitieve druk van DEX's als.Content: regulerende krachten extern.
Belangrijke Verschillen voor Dagelijkse Crypto Gebruikers
Vanuit het perspectief van een gewone cryptogebruiker zijn de verschillen tussen het gebruik van een gecentraliseerde beurs versus een gedecentraliseerde beurs aanzienlijk. Elk model heeft zijn voor- en nadelen, en de beste keuze hangt vaak af van iemands ervaringsniveau, doelen en waarden. Laten we de cruciale verschillen in praktische termen uiteenzetten:
Gebruiksgemak en Toegankelijkheid
Voor nieuwkomers zijn gecentraliseerde beurzen over het algemeen veel toegankelijker. Als Alice een informele belegger is die gewoon wat Bitcoin of Ethereum wil kopen met haar pinpas, biedt een CEX zoals Coinbase of Kraken een eenvoudig, vertrouwd proces: aanmelden met een e-mailadres, een wachtwoord instellen, eventueel een ID-verificatie voltooien, en je bent klaar om te handelen via een schoon, begeleid interface.
De gebruikerservaring is gepolijst en vergelijkbaar met online bankieren of aandelenhandel-apps, wat de afschrikwekkingsfactor verlaagt. Daarentegen zou het gebruik van een DEX vereisen dat Alice al een crypto-portemonnee heeft opgezet (met Ether of een andere lokale token om transactiekosten te betalen), begrijpt hoe ze die portemonnee aan een DApp moet koppelen, en begrijpt wat swappen inhoudt. “CEX’s zijn ideaal voor beginners,” zoals een handleiding uit de industrie het stelt, terwijl “DEX’s een uitdaging kunnen zijn voor nieuwkomers” zonder technische kennis.
Bovendien hebben CEX’s vaak mobiele apps die prijswaarschuwingen, educatieve middelen en klantenondersteuning-chat integreren - een uitgebreid ecosysteem voor een beginner om te leren en deel te nemen. Gedecentraliseerde beurzen, zijnde web- of app-interface’s bovenop blockchains, verbeteren in bruikbaarheid (sommige hebben nu soepele mobiele portemonnee-apps), maar ze veronderstellen nog steeds meer basiskennis van de gebruiker.
Er is geen gecentraliseerde klantenondersteuning om je te begeleiden bij een verkeerde transactie; op zijn best kan men hulp vinden in communityforums of Discord-kanalen. Dit verschil in begeleiding is cruciaal voor dagelijkse gebruikers. Zelfs iets simpels als het ophalen van een vergeten wachtwoord - triviaal op een CEX via “Wachtwoord Vergeten” en identiteitsverificatie - is onmogelijk op een DEX, waar het verliezen van je privésleutel betekent dat je voorgoed toegang verliest. Vandaar dat veel informele gebruikers blijven bij de relatief “intuitieve interfaces en bewarende vangnetten” van CEX-platformen, tenminste totdat ze meer zelfvertrouwen hebben.
Bewaring en Veiligheid van Fondsen
Misschien wel het meest fundamentele verschil is wie de controle heeft over je activa.
Op een gecentraliseerde beurs vertrouw je je munten toe aan de bewaring van de beurs. Je accountsaldo laat zien dat je 1 Bitcoin hebt op Beurs X, maar juridisch en technisch gezien, houdt Beurs X de privésleutels van de portefeuilles die die bitcoin controleren.
Deze regeling kan handig zijn - de beurs beheert alle beveiliging achter de schermen - maar het introduceert tegenpartijrisico. Als de beurs gehackt wordt, een technisch falen lijdt, of zich bezighoudt met frauduleuze activiteiten, zouden je fondsen risico kunnen lopen.
Helaas heeft de cryptogeschiedenis verschillende waarschuwende verhalen: van de beruchte Mt. Gox hack in 2014 (850.000 BTC verloren) tot meer recente breaches bij beurzen zoals Bitfinex, KuCoin en Coincheck, hackers hebben herhaaldelijk gecentraliseerde platforms beoogd die grote hoeveelheden gebruikersmunten houden. Zelfs in 2023-2024 waren er incidenten (bijvoorbeeld, Bybit zou te maken hebben gehad met een serieuze poging tot cyberdiefstal, en een kleiner Aziatisch platform Nobitex werd gehackt) - allemaal herinneringen dat elke gecentraliseerde pot met honing een aantrekkelijke prooi is.
Daarentegen hou je op een DEX je eigen fondsen in je persoonlijke portemonnee op elk moment, dus zelfs als de website of smart contracts van de DEX gecompromitteerd zou zijn, kan een aanvaller je activa niet direct in beslag nemen, tenzij je een kwaadaardige transactie goedkeurt.
Dit zelfbewarende model is inherent veiliger tegen gecentraliseerde hacks omdat er geen enkele schatkamer is om in te breken.
Verder stelt de transparantie van DEX’s gebruikers in staat om te verifiëren dat de smart contract code open-source is en dat reserves in liquiditeitspools zichtbaar zijn op-chain. DEX-gebruikers staan nooit voor een situatie waarin opnames worden bevroren wegens insolventie of misbruik door het platform - scenario’s die zijn voorgekomen op CEX’s (bijv., FTX stopte berucht klantopnames terwijl het in een faillissement spiraalde, gebruikersfondsen vastzetten).
Zoals een DEX-voorstander opmerkte, betekent het gebruik van een DEX dat je je nooit zorgen hoeft te maken over een opnamepauze of of een beursexploitant stiekem gokt met je deposito’s. Aan de andere kant legt zelfbewaring de nadruk op beveiliging bij het individu. Een dagelijkse gebruiker moet privésleutels of herstelzinnen veilig beheren - wat mogelijk inhoudt dat hardware portefeuilles worden gebruikt, zaadzinnen worden opgeschreven, en alert zijn op phishing. Er is een gezegde in crypto: “Niet jouw sleutels, niet jouw munten,” dat benadrukt dat als je iemand anders je sleutels laat houden (zoals in een CEX), je de crypto niet echt bezit. Veel gebruikers hebben die les ter harte genomen na FTX: Caitlin Long, een blockchain-bankier, merkte op dat na de ineenstorting van FTX een “enorme golf” van gebruikers hun munten van beurzen naar zelfbewaring verplaatste.
Maar het houden van bewaring betekent dat je die sleutels niet mag verliezen - een angstaanjagend vooruitzicht voor de oningewijden. Kortom, een typische gebruiker moet kiezen tussen het gemak en begeleide beveiliging van een CEX (met een extra laag van vertrouwen in de operator) versus de empowerment en directe controle van een DEX (met de verantwoordelijkheid en mogelijke technische complexiteit die daarbij komt kijken).
Privacy en Anonimiteit
Het gebruik van een gecentraliseerde beurs vereist vaak persoonlijke identificatie.
Top CEX’s voldoen aan know-your-customer regels in de meeste rechtsgebieden, wat betekent dat een nieuwe gebruiker zal worden gevraagd om documenten zoals een paspoort of rijbewijs en bewijs van adres te verstrekken.
Je transacties op de beurs zijn dan gekoppeld aan je identiteit in de database van het bedrijf. Voor een gebruiker die privacy waardeert, is dit een nadeel - elke transactie die je maakt kan potentieel worden gemonitord of gerapporteerd onder regelgevende vereisten.
Sommige mensen voelen zich gewoon niet op hun gemak om hun overheid ID te verstrekken aan een crypto site vanwege risico’s op hacking (er zijn uitgelekte beursdata geweest) of uit principe. Daarentegen stellen de meeste DEX’s iedereen in staat om direct vanuit een portemonnee te handelen zonder vereiste persoonlijke informatie. Ze zijn meestal gewoon webapplicaties die interactie hebben met de blockchain; een DEX-smart contract weet niet wie je bent of geeft daar om, het enige wat ertoe doet is dat een geldige portemonneehandtekening een transactie aanbiedt.
Deze pseudonimiteit betekent dat een gebruiker in, bijvoorbeeld Nigeria of Iran of Venezuela toegang kan krijgen tot een DEX en tokens kan ruilen zonder ingewikkelde nalevingshoops door te springen - iets dat mogelijk niet mogelijk is op een gereguleerde CEX die bepaalde regio’s of activiteiten geoblockt.
Voor gewone gebruikers die financiële privacy waarderen of die in restrictieve regimes leven, bieden DEX’s een reddingslijn.
“DEX’s stellen investeerders in staat om te handelen zonder hun persoonlijke informatie of financiële geschiedenis te onthullen,” merkt CoinCover op, onderstrepend dat in regio’s met strikte kapitaalcontroles of instabiele banken, deze pseudonimiteit zeer gewaardeerd wordt.
Een dagelijks voorbeeld: een persoon in een land met hyperinflatie zou zijn lokale spaargeld via een DEX kunnen omzetten naar stablecoins om waarde te behouden, zonder dat hun overheid of bank eenvoudig kan ingrijpen of hen kan surveilleren. Het is echter de moeite waard op te merken dat het gebruik van een DEX niet geheel privé is - de transacties zijn publiek op de blockchain. Geavanceerde analytics kunnen soms portemonnee-adressen aan individuen koppelen, maar het is nog steeds meer privé dan je identiteit aan een gecentraliseerde entiteit overhandigen.
Aan de andere kant, sommige gebruikers waarderen het regelgevende toezicht op CEX’s omdat het kan afschrikken van puur criminele activiteiten en soms verhaal kan bieden - bijv., als iemand je CEX-account hackt, de beurs mogelijk verdacht gedrag opmerkt en het account blokkeert, terwijl als je persoonlijke portemonnee gehackt is, er geen soortgelijke bewaker is. Hoe dan ook, voor de gemiddelde gebruiker is de privacy-afweging duidelijk: CEX’s vereisen vertrouwen en onthulling, DEX’s bieden anonimiteit maar tegen de prijs van het nemen van alle verantwoordelijkheid (en enig risico in strijd te zijn met wetten als men niet voorzichtig is, aangezien alleen omdat een DEX je niet KYC’ed juridisch een handel niet legaal maakt).
Selectie van Activa
Een ander verschil is het scala aan beschikbare activa. Gecentraliseerde beurzen, vooral diegene die gelicentieerd zijn of reputaties hoog moeten houden, hebben de neiging selectief te zijn in het noteren van nieuwe cryptocurrencies.
Ze hebben meestal interne beoordelingscommissies om munten te evalueren voor naleving, beveiliging, vraag, enz. Bijvoorbeeld, Coinbase listte historisch gezien relatief weinig activa vergeleken met de duizenden die er zijn, zich richten op die het legitiem en legaal veilig achtte - hoewel het zijn lijsten in de loop der tijd heeft uitgebreid.
Een kleinere beurs kan meer tokens noteren om gebruikers aan te trekken, maar zelfs Binance (bekend om een breed scala te hebben) zal niet elke obscure meme-coin vermelden. Dit betekent dat een reguliere gebruiker op een CEX misschien alleen toegang heeft tot, zeg, de top 200 cryptocurrencies per marktkapitalisatie en een handvol kleinere - wat genoeg is voor de meeste beleggers, maar niet het volledige universum. Daarentegen bieden DEX’s vrijwel elk token dat bestaat op hun onderliggende blockchain-netwerk. Als iemand morgen een nieuwe token creëert en het met wat liquiditeit paart, is het onmiddellijk verhandelbaar op gedecentraliseerde beurzen. Voor een dagelijkse gebruiker betekent dit dat als je een heel nieuwe of niche-token probeert te kopen (misschien las je over een experimenteel DeFi-project op Twitter dat nog niet op grote beurzen staat), je waarschijnlijk naar een DEX zult moeten durven.
Dit is zowel spannend als gevaarlijk: spannend omdat je toegang krijgt tot de begane grond van projecten; gevaarlijk omdat er geen beursdue diligence is - oplichtingen of “rug pulls” komen vaak voor onder ongetoetste tokens op DEX’s. Veel detailhandelaars hebben de harde manier geleerd dat alleen omdat je iets op een DEX kunt kopen, niet betekent dat je dat moet doen; kwaadaardige tokens of copycats kunnen de onoplettende vangen.
In tegenstelling, geeft een CEX-notering op zijn minst aan dat een token geen regelrechte oplichterij is (hoewel het’sContent: geen garantie op investeringswaarde). Dus, gewone gebruikers die bij CEXs blijven, krijgen een samengesteld menu, terwijl DEX-gebruikers het open buffet van alle tokens krijgen, met alle vrijheid en risico's die daarbij horen.
Kosten en Vergoedingen
Gebruikers letten ook op hoeveel het kost om te handelen.
Gecentraliseerde beurzen rekenen doorgaans een handelsvergoeding per transactie – vaak rond de 0,1% tot 0,5% van de waarde van de transactie, soms minder voor handelaren met groot volume of door gebruik van de native token van de beurs.
Ze kunnen ook kosten in rekening brengen voor opnames (vooral fiat-opnames of kleine crypto-opnames). Gedecentraliseerde beurzen hebben niet op dezelfde manier een conventionele tariefstructuur – er is meestal een kleine protocolvergoeding (bijv. 0,3% op Uniswap-transacties, die vaak gedeeltelijk naar liquiditeitsverschaffers gaat), maar belangrijker nog, DEX-gebruikers betalen netwerkgasvergoedingen om transacties on-chain uit te voeren.
Die vergoedingen kunnen andere kosten overtreffen, afhankelijk van de congestie op de blockchain. Bijvoorbeeld, een eenvoudige swap op Ethereum kan tijdens drukke tijden $5 of $50 aan gasvergoedingen kosten, ongeacht de grootte van de transactie.
Op ketens met hoge doorvoer zoals Solana of layer-2 netwerken zoals Arbitrum, zijn gasvergoedingen centen, waardoor DEX-handel daar erg goedkoop is. Maar het belangrijkste punt is dat op een CEX, transacties off-chain zijn en meestal veel goedkoper voor kleine tot middelgrote transacties – je betaalt misschien een paar centen of een paar dollar aan kosten voor een handel van $1.000 (of zelfs geen kosten op bepaalde paren, omdat sommige beurzen promoties aanbieden). Op een DEX kan een $1.000 transactie op Ethereum $10+ aan gas en een protocolvergoeding kosten, wat beduidend hoger is. Daarom kunnen CEXs kosteneffectiever zijn voor kleine dagelijkse transacties, terwijl voor zeer grote transacties CEX-kosten kunnen oplopen, en misschien een DEX concurrerend kan zijn als het betere prijsuitvoering biedt en als het op een laagkosten-netwerk gebeurt. Het is een beetje per geval; slimme gebruikers gebruiken soms aggregators om te zien of een DEX of CEX een betere netto prijs biedt voor een specifieke transactie na kosten.
Er is ook de kwestie van prijsverschillen: op een grote CEX zoals Binance zal een marktorder voor zelfs $100k in Bitcoin waarschijnlijk op de geoffreerde prijs worden uitgevoerd vanwege de diepe orderboeken. Op een DEX zou diezelfde transactie de prijs merkbaar kunnen bewegen als de liquiditeitspool niet groot is.
Dagelijkse gebruikers die kleine transacties (<$1.000) doen, zullen meestal geen prijsverschillen merken op beide, maar een grotere transactie in een minder liquide DEX-pool kan een slechtere koers krijgen. In de praktijk analyseren veel informele gebruikers deze details niet – ze blijven vaak bij welk platform ze zich comfortabel voelen. Maar kostenbewuste gebruikers kiezen het platform dat hen de beste deal geeft voor hun handelsgrootte en frequentie; het kan een CEX zijn voor het ene scenario of een DEX voor het andere.
Ondersteuning en Herstel
Ten slotte, vanuit het oogpunt van een gebruiker, is er een geruststelling in het weten dat iemand je dekt als er iets misgaat. Gecentraliseerde beurzen hebben vaak klantenserviceteams en soms zelfs verzekeringspolissen.
Als je je crypto naar het verkeerde adres stuurt via een opname van een CEX, heb je misschien pech, maar als de fout te wijten was aan een fout van de beurs of een hack aan hun kant, zijn leidende platforms erom bekend gebruikers te compenseren (bijvoorbeeld, Bitfinex verdeelde verliezen onder gebruikers na een hack, en sommige beurzen hebben verzekeringsfondsen voor extreme gebeurtenissen).
Bovendien, als je vermoedt dat je CEX-rekening frauduleus wordt benaderd, kun je contact opnemen met de ondersteuning om het te bevriezen – een alledaagse gebruiker zou daar voldoening uit kunnen halen. Daarentegen, op een DEX, sta je echt alleen. Het concept van “fondsherstel” bestaat niet in DeFi als je fondsen verliest door gebruikersfout of bepaalde exploits.
Er is geen gecentraliseerde autoriteit om een transactie ongedaan te maken; de onveranderlijkheid van blockchain is zowel een zegen als een vloek. Voor veel gemiddelde gebruikers is dit gebrek aan verhaalmiddel ontmoedigend. Het is te vergelijken met het bij je dragen van contant geld: als je een biljet van $100 op straat laat vallen, is het weg; als je crypto verliest in een zelfbeheer scenario, is er meestal geen weg terug. Dit is waarom veel alledaagse gebruikers de voorkeur blijven geven aan CEXs voor dagelijkse handel – het voelt veiliger om een beheerde omgeving met beschermingen te hebben, zelfs als dat betekent dat je wat controle moet opgeven. Zoals het gezegde luidt, met grote macht (zelfsoevereiniteit) komt grote verantwoordelijkheid, en niet iedereen wil die verantwoordelijkheid voor routinematige transacties.
Samenvattend, voor de typische beginnende crypto trader of belegger, bieden gecentraliseerde beurzen gemak, vertrouwdheid en begeleiding, waardoor ze de voorkeur genieten als opstapplaats.
Gedecentraliseerde beurzen bieden vrijheid, controle en censuurbestendigheid, wat aantrekkelijk is voor degenen die de kernprincipes van crypto willen omarmen of toegang willen tot de laatste nieuwe tokens. Veel gebruikers benutten eigenlijk beide: bijvoorbeeld, iemand kan Coinbase gebruiken om geld in en uit hun bank te halen en een DEX zoals Uniswap om wat DeFi-tokens te verhandelen. Naarmate gebruikerseducatie verbetert en DEX-interfaces eenvoudiger worden (misschien zelfs integratie van fiat-gateways in de toekomst), wordt de kloof in gebruiksvriendelijkheid kleiner.
Maar de kloof blijft bestaan: CEXs bedienen gebruikers die gemak en vertrouwen prioriteren, terwijl DEXs zich richten op degenen die autonomie en vrije toegang prioriteren.
Belangrijke Verschillen voor Professionele Handelaren en Instellingen
Als het gaat om professionele handelaren – of we nu individuen bedoelen die op schaal handelen, crypto-gerichte fondsen, of zelfs traditionele instellingen die in crypto willen stappen – de afweging tussen het gebruik van CEXs versus DEXs omvat nog een reeks overwegingen.
Deze gebruikers eisen hoge prestaties, geavanceerde functies, en zijn zich scherp bewust van regelgevende en uitvoeringsrisico's. Hier zijn de cruciale verschillen vanuit het perspectief van een professional:
Liquiditeit en Markt Diepte
Professionele handelaren bewegen doorgaans grotere bedragen dan retail spelers en handelen vaak frequent. Voor hen is liquiditeit koning – zij moeten posities kunnen betreden en verlaten zonder de markt aanzienlijk te verplaatsen. In dit aspect behouden gecentraliseerde beurzen nog steeds een groot voordeel.
De top CEXs aggregaten enorme liquiditeit in hun orderboeken. Een enkele locatie zoals Binance of Coinbase kan orders ter waarde van meerdere miljoenen dollars in Bitcoin, Ether, of andere top activa verwerken met verwaarloosbare koersverschillen. Zelfs voor altcoins hebben CEXs vaak liquiditeit verstrekt door market-making firma's die zorgen voor kleine spreidingen.
Daarentegen, hoewel DEX liquiditeit is gegroeid, is het gefragmenteerd over veel pools en ketens. Grote transacties op DEXs kunnen koersverschillen oplopen of vereisen splitsing over meerdere protocollen. Bijvoorbeeld, als een fonds $5 miljoen aan een middelgrote token wil verkopen, zou dat op een DEX de prijs aanzienlijk kunnen bewegen of niet in één keer haalbaar zijn, terwijl een grote CEX voldoende koopopdrachten in het orderboek kan hebben om het meer gracieus te absorberen (of het fonds kan over een OTC block trade onderhandelen met een CEX's desk). Er zijn gedecentraliseerde liquiditeitsaggregatoren die helpen, maar de realiteit is, vanaf 2025, is diepe liquiditeit de neiging te “concentreren in de top vijf [gecentraliseerde] locaties,” volgens crypto marktgegevens firma Kaiko. Hoog volume handelaren trekken naar waar de liquiditeit is – en dat is nog steeds voornamelijk de gecentraliseerde beurzen.
Dit geldt vooral voor derivaten: een professionele handelaar die Bitcoin-futures met $100 miljoen nominaal wil handelen heeft de likes van CME, Binance Futures, of OKX nodig – geen DEX kan die omvang aan zonder enorme koersverschillen. (Hoewel interessant genoeg, decentrale perpetuals zoals dYdX en GMX zijn begonnen institutionele interesse te zien voor kleinere allocaties.)
Snelheid en Uitvoering
In high-frequency trading of gewoon actieve intraday handel, zijn snelheid van uitvoer en betrouwbaarheid van het grootste belang. Gecentraliseerde beurzen opereren op high-speed matching engines die tienduizenden transacties per seconde aankunnen. Latentie wordt vaak gemeten in microseconden op de matching-engine – vergelijkbaar met traditionele financiële beurzen.
Handelaren kunnen servers colloceren of WebSocket API's gebruiken voor realtime feeds. Daarentegen, DEX transacties zijn gebonden aan blockchain snelheden – als het op Ethereum L1 is, wacht je ~12 seconden op een block bevestiging (ervan uitgaande dat je een hoge genoeg gasvergoeding hebt betaald), wat een eeuwigheid is voor een HFT-handelaar. Zelfs op snellere ketens zoals Solana (waar bloktijden ~0.5s zijn) of layer-2 netwerken, heeft een DEX-transactie nog steeds meer latentie en onzekerheid (blockchain reorganisaties, mempool vertragingen) dan een interne CEX match.
Daarnaast kunnen DEX transacties mislukken (bijv., als de prijs beweegt en jouw koersverschil-instelling wordt overschreden, kan jouw transactie teruggedraaid worden na wachten). Professionele handelaren verafschuwen mislukte transacties omdat timing vaak cruciaal is.
Op een CEX, als je order niet gevuld wordt, weet je dat onmiddellijk en kun je aanpassen; op een DEX, kun je tijd en kosten verspillen aan een mislukte poging. Er is ook de zorg van MEV (Miner/Maximal Extractable Value) op DEXs – slimme blockchain bots kunnen een grote bestelling van een walvis detecteren en hun eigen transacties invoegen om winst te maken, feitelijk front-running de transactie. Dit kan de uitvoeringsprijs voor een grote handelaar op een DEX verslechteren, een fenomeen dat niet bestaat op CEXs (waar de interne regels van de beurs dergelijk gedrag verhinderen, afgezien van oneerlijke gevallen van beurs insiders, wat illegaal is).
Professionele handelaren, vooral kwantitatieve en high-frequency firma's, neigen dus sterk naar CEXs waar ze strategieën kunnen uitvoeren met voorspelbare timing. “Prestaties” wordt vaak aangehaald: een CEX biedt bijna onmiddellijke handelsbevestigingen en hoge doorvoer, terwijl de meeste DEXs niet aan de latentievereisten van algoritmische handel kunnen voldoen.
Dat gezegd hebbende, er zijn interessante ontwikkelingen zoals off-chain matching met on-chain settlement (hybride DEX modellen) die proberen deze kloof te verkleinen, maar die vaak beginnen sommige vertrouwen of centralisatie opnieuw te introduceren (bijv., dYdX’s huidige model gebruikt een off-chain orderboek).
Geavanceerde Handelsfuncties en Instrumenten
Professionele marktpartijen vereisen vaak meer dan alleen spot trading. Ze gebruiken derivaten (futures, opties, swaps), margehandel met hefboomwerking, short selling, stop-loss orders, en andere geavanceerde ordertypen. Gecentraliseerde beurzen hebben een rijke reeks van deze aanbiedingen ontwikkeld.
Bijvoorbeeld, Binance en Bybit bieden perpetual futures opdozijns aan crypto-activa met een hefboom tot 100x; Coinbase en Kraken bieden gereguleerde futures voor instellingen; Deribit is gespecialiseerd in crypto-opties voor professionals. Veel CEX's bieden margefaciliteiten voor lenen/uitlenen zodat handelaren posities kunnen hefbomen of activa kunnen short gaan.
Daartegenover staat dat de gedecentraliseerde wereld nog steeds aan het inhalen is: gedecentraliseerde derivaten bestaan (GMX, dYdX, en een nieuwere speler zoals Hyperliquid voor perpetuals, of projecten zoals Opyn en Lyra voor opties), maar de selectie van handelspaar en de liquiditeit hiervan is beperkt in vergelijking met grote CEX's.
Een professional die bijvoorbeeld een optie-spreadstrategie op Ethereum wil verhandelen met specifieke strikes en vervaldagen zal bijna zeker een gecentraliseerd platform (zoals CME of Deribit) moeten gebruiken, omdat DEX-optie markten nog in de kinderschoenen staan. Bovendien zijn complexe ordertypes (zoals limietorders, stoporders, ijsbergorders) standaard op CEX's maar vaak niet beschikbaar op AMM-gebaseerde DEX's zonder gespecialiseerde tools van derden. Sommige geavanceerde DEX-platforms en aggregators introduceren limietorderfunctionaliteit, maar het is geen universele standaard.
Het gebrek aan deze tools kan een breekpunt zijn voor professionals die erop vertrouwen voor risicobeheer. Een institutionele handelaar kan ook belang hechten aan rapportage en analyse – CEX's bieden over het algemeen rekeningafschriften, downloadbare handelshistorie, en soms nalevingsrapporten die instellingen nodig hebben.
Op een DEX zou een handelaar handmatig hun on-chain transacties en waardeposities moeten samenvoegen, wat een extra operationele rompslomp is (hoewel blockchain analytics tools kunnen helpen). Kortom, CEX's bieden momenteel een veel omvattender arsenaal aan handelsmogelijkheden – vergelijkbaar met het verschil tussen een Bloomberg-terminal en een eenvoudige ruilinterface.
Tegenpartijrisico versus regelgevingsrisico
Interessant genoeg wegen instellingen en professionals risico's verschillend.
Het tegenpartijrisico (dat de beurs failliet gaat of fondsen misbruikt) is een zorgpunt; we zagen zelfs hedgefondsen verrast worden door de ineenstorting van FTX, waardoor ze geen toegang meer hadden tot aanzienlijke activa. Veel professionele bedrijven hebben sindsdien strengere due diligence en limieten ingevoerd op hoeveel ze op een enkele beurs aanhouden.
Sommige grote handelsbedrijven gebruiken nu externe custodians, zelfs wanneer ze op beurzen handelen – ze houden fondsen in externe bewaring en verplaatsen ze alleen naar handelsaccounts wanneer nodig, om de blootstelling te verminderen. DEX's zijn hier aantrekkelijk vanuit een puur tegenpartijperspectief omdat ze de noodzaak elimineren om een tussenpersoon te vertrouwen met bewaring. Een fonds kan de controle over hun activa behouden en via een smart contract handelen, waardoor het rampscenario van een kredietrisico-evenement van de beurs wordt vermeden. Inderdaad, "regelgevende en vertrouwenskwesties...zetten velen ertoe aan om gedecentraliseerde alternatieven te verkennen," zoals een marktbeoordeling opmerkte na FTX. Echter, regelgevende en nalevingsvereisten brengen andere overwegingen met zich mee.
Een professioneel fonds heeft vaak mandaten om alleen te handelen op handelsplatforms die compliant zijn of ten minste binnen bepaalde juridische parameters vallen. Veel instellingen voelen zich nog niet op hun gemak (of worden door hun investeringsmandaten niet toegestaan) om direct gebruik te maken van DEX's, wat vragen zou kunnen oproepen over AML-naleving of fiduciaire plicht als het misgaat. Een instelling die op een DEX handelt, kan zich bijvoorbeeld zorgen maken: wat als later een regelgever dat aanmerkt als het faciliteren van ongeregistreerde handel of interactie met een gesanctioneerd adres? Deze zorgen betekenen dat instellingen tot op heden sterk de voorkeur geven aan gereguleerde CEX's. Een rapport merkte op dat "instellingen de voorkeur geven aan gereguleerde beurzen voor bewaring en risicobeheer" – ze houden van het feit dat een Coinbase of Gemini onder de Amerikaanse wetgeving opereert, gecontroleerde financiële gegevens heeft, en verantwoordelijk kan worden gehouden.
Er is ook vaak praktische behoefte aan een aan/uit-ramps: een institutionele handelaar moet mogelijk uiteindelijk crypto-winst omzetten naar USD op een bankrekening – iets dat alleen een gecentraliseerde beurs of makelaar kan bieden. Ondertussen neemt de regelgevende controle over DEX's toe (bijvoorbeeld gesprekken over DeFi KYC-regels), maar het blijft een grijs gebied.
Een professional kan dus het gebruik van DEX's als draaglijke regelgevingsonzekerheid beschouwen, terwijl het gebruik van een bekende compliant CEX, hoewel het tegenpartijrisico met zich meebrengt, ten minste het nalevingsvakje aanvinkt. Het is een balansact: sommige crypto-hedgefondsen combineren beide – gebruikmakend van DEX's voor een deel van hun strategie (vooral yield farming of toegang tot DeFi-yields) en CEX's voor kernhandel en cashmanagement. Hoe groter en traditioneler de instelling, hoe waarschijnlijker het is dat ze voor nu exclusief bij CEX's blijven.
Infrastructuur en integratie
Professionele handelaren zetten vaak bots, algoritmen of koppelen handelssoftware aan beurzen in. API-toegang is dus cruciaal. Gecentraliseerde beurzen bieden robuuste API's (REST en WebSocket) voor marktgegevens en uitvoering van handel. Handelsfirma's kunnen complexe strategieën (arbitrage, markt making, statistische handel) creëren die gelijktijdig aan meerdere CEX-API's zijn verbonden.
Ze hebben ook het voordeel van dingen zoals FIX-protocol gateways op sommige institutionele beurzen, en kunnen rekenen op bepaalde garanties zoals rollback van transacties in geval van gedeeltelijke invullingen, etc. Interfacing met DEX's, daarentegen, betekent typisch dat er direct met de blockchain moet worden gecommuniceerd – ofwel via het schrijven van aangepaste scripts om transacties te verzenden of het gebruik van intermediaire diensten die on-chain transacties kunnen activeren.
Dit wordt gemakkelijker met SDK's en bibliotheken, maar het is nog steeds een ander paradigma.
Los van latentie, kan het beheren van een handelsoperatie met DEX's betekenen dat men blockchain-nodes moet draaien of moet vertrouwen op diensten van derden voor RPC, het afhandelen van on-chain fouten, en het beveiligen van de sleutels die transacties ondertekenen (niemand wil dat de privésleutel van hun bot wordt gecompromitteerd en dat alle fondsen worden gestolen). Dergelijke operationele complexiteiten maken veel professionele shops terughoudend om volledig voor DEX-handel te gaan, tenzij dat hun specialiteit is. Bovendien zijn risicobeheer tools meer ontwikkeld voor CEX's – bijvoorbeeld, een beurs kan subaccounts aanbieden met gescheiden saldi, zodat een handelaar strategieën kan compartimenteren.
Sommige beurzen bieden ingebouwde hefboomwerking of portfolio-marge die efficiënte kapitaaldeploying mogelijk maakt. DEX's werken aan equivalenten (zoals protocollen voor onder-gecollateriseerde handel of gedecentraliseerde prime brokerage services), maar deze zijn nog in de kinderschoenen. Voor nu krijgt een professionele handelaar een meer plug-and-play, institutionele ervaring op grote CEX's.
Kans en Alpha
Aan de andere kant, erkennen slimme professionele crypto-handelaren dat DEX's unieke kansen bieden die CEX's mogelijk niet bieden.
De inefficiënties of hiaten in DeFi kunnen uitgebuit worden door degenen die weten hoe. Bijvoorbeeld, prijsverschillen tussen DEX's en CEX's kunnen worden verhandeld (en inderdaad arbitreren veel market makers cross-market om prijzen uitgelijnd te houden). Liquiditeitsmijn incentives op DEX's kunnen effectief handelskosten subsidiëren of zelfs winst opleveren voor het leveren van liquiditeit – iets dat niet beschikbaar is op CEX's waar alleen het bedrijf profiteert van kosten.
Een professionele DeFi-handelaar kan kapitaal inzetten over tientallen liquiditeitspools, opbrengsten genereren op niet-gebruikte activa terwijl ze nog steeds handelsblootstelling behouden.
Dit zijn strategieën die traditionele prop trading bedrijven zijn begonnen te verkennen. Ook kunnen sommige tokens in een vroeg stadium of DeFi-projecten aanzienlijke rendementen genereren voor degenen die deelnemen aan DEX-platforms voordat de mainstream het doorheeft – het soort alpha dat een vooruitstrevend crypto-fonds zoekt. Dus vanuit een investeringsperspectief, het volledig negeren van DEX's zou betekenen dat men de voorhoede van crypto-innovatie en rendementen mist.
Dit is waarom we een trend hebben gezien van zelfs enkele institutionele spelers die op hun tenen DeFi binnentreden: een onderzoek in 2023 vond een opmerkelijk percentage hedgefondsen dat experimenteerde met DeFi voor opbrengst of handel. Desalniettemin, deze ondernemingen zijn meestal beperkt en zorgvuldig beheerd, precies vanwege de eerder genoemde zorgen (liquiditeit, naleving, etc.).
Naarmate DEX-technologie zich ontwikkelt om betere uitvoering en meer professionele functies aan te bieden (en misschien als de regelgevende duidelijkheid verbetert), kunnen we verwachten dat meer handelaren met hoog volume zullen deelnemen.
We kunnen al stellen dat we op weg zijn naar een convergentie: CEX's lenen ideeën van DEX's (zoals self-custody-opties, on-chain asset support), en DEX's verbeteren om meer volume aan te trekken dat typisch op CEX's aanwezig was.
De lijn kan vervagen als, laten we zeggen, een CEX een niet-custodiale handelsmodus aanbiedt, of een DEX KYC implementeert voor grote handelaren om instellingen tevreden te stellen. Er ontstaan ook hybride beurzen (gedeeltelijk gedecentraliseerd, gedeeltelijk gecentraliseerd) die het beste van beide werelden willen bieden. Dit alles is te zeggen dat de professionele handelsgemeenschap de strijd tussen DEX's en CEX's nauwlettend in de gaten houdt en zal gaan waar er een concurrentievoordeel te behalen valt – maar op dit moment blijven gecentraliseerde beurzen het primaire terrein voor grote crypto-handel.
DEX's en de Oorspronkelijke Crypto Spirit: Terug naar Satoshi’s Visie?
Cryptocurrency is geboren uit een idealistische visie: een peer-to-peer elektronisch geldsysteem zonder afhankelijkheid van vertrouwde tussenpersonen.
Bitcoin’s creator Satoshi Nakamoto beschreef dit in de beroemde whitepaper uit 2008, die in essentie een financieel systeem voorstelde dat wordt bestuurd door cryptografie en consensus in plaats van banken en brokers.
In de beginjaren van Bitcoin was dit ethos van decentralisatie en zelfbeschikking van het grootste belang. Het is dan ironisch dat, naarmate crypto populairder werd, gebruikers naar gecentraliseerde beurzen (zoals Mt. Gox, later Coinbase, Binance, enz.) trokken die tussenpersonen weer introduceerden in het proces. Sommige veteranen van de ruimte zien dit als een noodzakelijk kwaad – praktisch voor groei – terwijl anderen het als verraad aan de kernfilosofie beschouwen. In deze context vertegenwoordigen gedecentraliseerde beurzen een terugkeer naar de wortels van crypto.
Ze belichamen het idee dat je rechtstreeks op de blockchain kunt handelen en transacteren, op een vertrouwensloze manier, zonder toestemming van enige autoriteit.Zorg ervoor dat markdown-links niet worden vertaald.
Inhoud: crypto-spelers kanaliseren Satoshi's originele visie door de financiële tussenpersoon uit te schakelen en over te stappen naar gedecentraliseerde beurzen", schreef Reuters tijdens de nasleep van de ineenstorting van FTX. Inderdaad, het FTX-debacle eind 2022 werd een rallypunt voor de ware gelovigen in decentralisatie. De implosie van een gecentraliseerde gigant, als gevolg van vermeende verduistering van gebruikersfondsen en gebrek aan toezicht, was voor hen het bewijs dat alleen systemen zonder vertrouwen vertrouwd kunnen worden. Invloedrijke stemmen in de gemeenschap begonnen mensen aan te sporen om "te verdubbelen op DEX" en zelfbewaring.
Een veelgehoorde uitdrukking op crypto-forums en Twitter in die tijd was precies dat oude slogan: "Niet jouw sleutels, niet jouw munten."
Met andere woorden, als je de privésleutels niet bezit, ben je niet echt in controle - wat in strijd is met waarom Bitcoin in de eerste plaats werd gecreëerd, namelijk om individuen volledige controle over hun geld te geven.
Het ethos van DEXs sluit nauw aan bij de "Cypherpunk"- en libertaire geest die vroege crypto-gebruikers aantrok. Die geest gaat over het wegnemen van financiële tussenpersonen, het mogelijk maken dat iedereen ter wereld vrij kan handelen en weerstand kan bieden tegen censuur of controle door gecentraliseerde entiteiten (of het nu regeringen of bedrijven zijn).
Gedecentraliseerde beurzen zorgen voor peer-to-peer handel die niet eenvoudig kan worden stilgelegd, omdat de slimme contracten op openbare blockchains leven en gebruikers overal vandaan kunnen verbinden. Er is een rechte lijn te trekken van de visie op financiële soevereiniteit - mensen die hun eigen bank zijn - naar het ontwerp van DEXs waar gebruikers vanuit hun eigen wallets handelen.
"Dit is als het terugnemen van de macht en verantwoordelijk zijn voor je eigen geld," zoals Tracy Wang van CoinDesk zei over de verschuiving naar decentralisatie na FTX. Op een DEX is er geen behoefte om een CEO of een belofte van een financiële instelling te vertrouwen; de code voert de transacties uit en dat is dat. Deze zelf-soevereine benadering komt waarschijnlijk dichterbij wat vroege Bitcoin-gebruikers zich voorstelden toen ze spraken over een parallel financieel systeem. Het grijpt ook terug naar de idealen van toestemmingloze innovatie - iedereen kan een token noteren, liquiditeit verschaffen of het platform gebruiken zonder goedkeuring.
Prominente figuren in de crypto-ruimte hebben vaak deze filosofische kloof benadrukt.
Ethereum’s medeoprichter Vitalik Buterin, bijvoorbeeld, is een uitgesproken pleitbezorger voor decentralisatie op alle niveaus van de stack.
Hij zei ooit, jaren geleden, dat hij "hoopt dat gecentraliseerde beurzen branden in de hel" vanwege hun rollen als poortwachters en het innen van enorme noteringskosten van projecten. Hoewel hyperbolisch, onderstreept het sentiment een wrok die veel vroege crypto-denkers hebben tegen gecentraliseerde knelpunten. Hun argument: als cryptocurrencies eenvoudigweg dezelfde gecentraliseerde structuren (zoals grote banken of aandelenbeurzen) opnieuw creëren maar met digitale tokens, wat was dan het punt van al deze innovatie? De echte belofte van blockchain is om individuen en gemeenschappen direct te versterken, niet om een paar nieuwe tussenpersonen te verrijken.
Gedecentraliseerde beurzen, samen met andere DeFi-protocollen, vertegenwoordigen die belofte in actie - financiën zonder centrale autoriteiten. Ze roepen ook de censuurresistente aard van crypto op. Bijvoorbeeld, als een regering of bedrijf een bepaald token of gebruiker niet leuk vindt, hebben ze weinig middelen om de handel op een gedecentraliseerde beurs te stoppen, terwijl een gecentraliseerde beurs kan worden onder druk gezet om tokens te schrappen of accounts te bevriezen. Deze vrijheid komt sterk overeen met de "Satoshi-stijl" visie van een niet-censureerbaar financieel systeem dat toegankelijk is voor iedereen met een internetverbinding.
Een ander vaak genoemd aspect is het gemeenschapsbeheer van veel DEXs. Platforms zoals Uniswap of Curve worden bestuurd (althans in theorie) door gedecentraliseerde autonome organisaties (DAO's) samengesteld uit hun tokenhouders.
Dit betekent dat gebruikers inspraak kunnen hebben in de evolutie van het platform - bijvoorbeeld door te stemmen over tariefparameters of nieuwe functies - belichaming van de gedecentraliseerde bestuursidealen die vroege Bitcoin-adepten voorstonden (Bitcoin zelf heeft geen formeel bestuur naast een ruwe consensus, maar het principe dat geen centrale autoriteit beslissingen neemt wordt gedeeld). In tegenstelling daarmee wordt een gecentraliseerde beurs gerund door een CEO en een bestuursraad, die top-down beslissingen neemt.
Het contrast in ethos is frappant: de een is een "bedrijf", de andere een "protocol". Veel mensen zien de protocolbenadering als de echte innovatie - het bouwen van onstuitbare financiële infrastructuur die wordt gerund door code en beheerd door gebruikers.
Dat gezegd hebbende, het is de moeite waard om te erkennen dat niet iedereen in de crypto-wereld ideologie voorop stelt. De toename in DEX-gebruik houdt vaak verband met praktische motieven (zoals winst maken in DeFi-yield farms of ontsnappen aan CEXs na een schrik) in plaats van puur filosofische afstemming.
Toch biedt het bestaan van DEXs de ideologisch gedreven gebruikers de mogelijkheid om naar hun principes te leven.
Hardcore decentralisten kunnen naar DEXs wijzen en zeggen: "Zie je, we kunnen een bloeiende markt hebben zonder gecentraliseerde poortwachters."
En inderdaad, tegen begin 2025 vertegenwoordigden DEXs ongeveer 15-20% van het totale crypto-handelsvolume - nog steeds een minderheid, maar een aanzienlijke die een werkend alternatief aantoont. Dit cijfer was slechts een paar jaar daarvoor bijna nul, dus de groei van DEXs is een bevestiging geweest voor gelovigen in decentralisatie.
In bredere culturele zin helpen DEXs om de "oude-school blockchain-geest" levendig te houden in een industrie die snel aan het commercialiseren is.
Ze dienen als een tegenwicht tegen de vercorporatisering van crypto. Wanneer grote beurzen hun namen op stadions plakken en Superbowl-advertenties draaien, krimpen sommige vroege gebruikers ineen dat crypto zijn rebelse rand heeft verloren. Maar in de loopgraven van Uniswap-pools of SushiSwap-farms blijft de vibe van grassroots-experimenten bestaan.
Anonieme ontwikkelaars kunnen nieuwe financiële primitieven lanceren op DEXs zonder dat ze een zakelijke ontwikkelingsdeal met Coinbase of Binance nodig hebben. Deze toestemmingsloze innovatie is zeer in de hacker-geest die Satoshi en de cypherpunks aanmoedigden - het vrijgeven van open-source code die iedereen kan gebruiken.
Aan de andere kant erkennen zelfs sommige voorstanders van decentralisatie dat pure DeFi geen wondermiddel is. Bijvoorbeeld na de FTX-collapse zei Caitlin Long - een lange tijd Bitcoin-pleitbezorger - dat ze mensen had gewaarschuwd om "hun munten van beurzen af te halen" en een grote beweging van munten naar persoonlijke wallets zag. Echter, zij en anderen erkennen ook dat niet iedereen dat zal doen, en een combinatie van oplossingen of gereguleerde verbeteringen mogelijk nodig is. Maar filosofisch gezien worden DEXs gezien als dichter bij de originele intentie van crypto dan CEXs. Ze zijn de manifestatie van vertrouwenloze financiën, wat in wezen het hele punt was van de creatie van Bitcoin in reactie op de financiële crisis en reddingsoperaties van 2008.
Kunnen CEXs decentralisatie ondermijnen? De zorgen over centralisatie.
Hoewel gecentraliseerde beurzen cruciaal zijn geweest bij het opbouwen van het crypto-ecosysteem, bestaat er een aanhoudende zorg onder veel enthousiastelingen en experts: Vormen CEXs een bedreiging van overmatige centralisatie in een industrie die gedecentraliseerd zou moeten zijn? Met andere woorden, als de cryptoeconomie te afhankelijk wordt van een handvol grote beurzen, recreëren we dan dezelfde kwetsbaarheden en machtsstructuren van de traditionele financiën die Bitcoin wilde ontsnappen?
Deze zorgen zijn multifaceted, ze raken aan marktconcentratie, systeemrisico, censuur en zelfs de invloed op protocolontwikkeling.
Een belangrijk probleem is marktconcentratie en enkele punten van falen. Van nature concentreren grote gecentraliseerde beurzen veel macht en activa. Bijvoorbeeld, Binance heeft soms meer dan een derde van het wereldwijde crypto-handelsvolume mogelijk gemaakt.
Zo'n dominantie betekent dat het beleid van de beurs, storingen of falen buitenproportionele effecten kan hebben op de hele markt. We hebben voorbeelden hiervan gezien: wanneer Binance of Coinbase uitvalt (zelfs kort tijdens volatiele handelsuren), kan dat paniek veroorzaken of handelaren vastzetten die niet kunnen handelen, waardoor prijzen verder dan alleen op het platform worden beïnvloed.
Het extreme geval was natuurlijk FTX - de ineenstorting ervan verdampte miljarden aan gebruikersactiva en veroorzaakte een besmetting die meerdere crypto-bedrijven en tokens raakte. De mislukking van FTX was een beetje als een "Lehman Brothers-moment" voor crypto, en herinnerde iedereen eraan dat gecentraliseerde entiteiten systeemrisico's kunnen introduceren.
Blockchains zoals Bitcoin en Ethereum zijn gedecentraliseerd genoeg dat ze geen enkele kill-switch hebben, maar als een groot deel van het crypto-kapitaal op een paar custodale platforms zit, worden die platforms knelpunten. Als er een faalt of corrupt is, kan het een groot deel van de gemeenschap meeslepen. Critici stellen dat dit in strijd is met de belofte van crypto om enkelvoudige storingspunten te elimineren.
Zoals een DeFi-voorstander zich uitdrukte, moet de gemeenschap een toekomst vermijden waarin "de meeste cryptocurrency-handel plaatsvindt op gecentraliseerde beurzen, waar het beheer van fondsen decentralisatie ondermijnt", waardoor de tegenpartijrisico’s die decentralisatie zou moeten oplossen, terugkomen.
Een ander aspect is censuur en bewaking.
Gecentraliseerde beurzen, vooral gereguleerde, kunnen worden gedwongen om overheidsmandaten uit te voeren, zoals het bevriezen van activa, het blokkeren van bepaalde gebruikers of het schrappen van munten die autoriteiten niet bevallen.
Dit is al in verschillende vormen gebeurd: Beurzen hebben klanten uit bepaalde landen moeten verbieden vanwege sancties, strikte identiteitscontroles moeten implementeren en soms moeten voldoen aan verzoeken van de wetshandhaving om fondsen te bevriezen of over te dragen. In een gedecentraliseerd ideaal is "code wet" en zijn transacties niet te censureren.
Maar als de meeste mensen hun crypto op grote beurzen houden, worden die beurzen feitelijk poortwachters. Bijvoorbeeld, als een overheid besluit dat het een bepaalde cryptocurrency niet leuk vindt (stel je een scenario voor waarin regelgevers een privacycoin zoals Monero als onwettig bestempelen), kunnen ze druk uitoefenen op gecentraliseerde beurzen om het te laten vallen, waardoor de liquiditeit en bruikbaarheid aanzienlijk beperkt worden. We hebben hier al hints van gezien: sommige beurzenHebben privacy-munten van de beurs gehaald in rechtsgebieden met strikte regelgeving. Evenzo, tijdens politieke onrust of situaties van kapitaalcontrole, kunnen beurzen worden bevolen om opnames te bevriezen, wat ingaat tegen de grensloze aard van crypto.
Degenen die bezorgd zijn over dit scenario wijzen er vaak op dat als de toekomst van crypto slechts enkele megabedrijven zijn die toegangspunten controleren en ieders munten vasthouden, het dan begint te lijken op het traditionele banksysteem—alleen met crypto op de balans.
De overmatige centralisatie kan het toestemmingloze, open-toegangsprincipe van cryptocurrencies ondermijnen. Dit is waarom decentralisatie-voorvechters DEX's en gedecentraliseerde bewaring aanprijzen: om ervoor te zorgen dat het systeem niet gemakkelijk kan worden overgenomen of van bovenaf kan worden gecontroleerd.
Overmatige macht accumulatie door beurzen is een andere zorg.
Grote CEX's kunnen op verschillende manieren hun invloed uitoefenen die de decentralisatie van het ecosysteem kan schaden. Bijvoorbeeld, een beurs die een nieuwe munt noteert, veroorzaakt vaak een prijsstijging (het zogenaamde “Coinbase-effect” of eerder “Binance-pomp”), wat betekent dat deze bedrijven fungeren als poortwachters voor projectblootstelling en succes.
Er is een argument dat dit invloed centraliseert – projecten kunnen hun gedrag aanpassen om beurzen tevreden te stellen in plaats van de gemeenschap, alleen maar om die cruciale notering te krijgen.
Bovendien kunnen beurzen betrokken zijn bij belangenconflicten: sommige hebben hun eigen tokens uitgegeven (bijv. BNB voor Binance, of FTT voor FTX) en vervolgens hun platformen gebruikt om die tokens te promoten en te steunen, feitelijk handelend als centrale banken die een economie controleren.
Toen FTX instortte, werd het duidelijk dat zijn token FTT diep verweven was met zijn solvabiliteit – een enkele gecentraliseerde actor creëerde een token vanuit het niets, kende het waarde toe door het te noteren, en gebruikte het zelfs als onderpand. Dat is ver verwijderd van de gedecentraliseerde ethiek; het was een vorm van gecentraliseerd geldprinten. Als meer beurzen proberen ecosystemen te creëren rond hun eigen tokens en producten (wat velen doen – denk aan door beurzen gelanceerde blockchains en stablecoins), is het risico dat de cryptomarkt een verzameling ommuurde tuinen zou kunnen worden in plaats van een open netwerk. Een dominante beurs zou potentieel zelfs blockchain-governance kunnen beïnvloeden als, laten we zeggen, het veel tokens bezit die stemmen in protocollen, of als het staking voor veel gebruikers controleert (bijv. sommige beurzen bieden stakingsdiensten aan, waardoor ze klantmunten poolen en grote stemkracht verwerven in proof-of-stake netwerken). Dit roept het spookbeeld op van recentralisatie van blockchain-netwerken zelf via beurzen. Het is een paradox: mensen zouden een gedecentraliseerd netwerk kunnen gebruiken (zoals Ethereum) maar via gecentraliseerde nodes (de wallets van beurzen), waarmee de beurs invloed krijgt over de richting van dat netwerk of transacties op zijn codeniveau kan censureren (we zagen debatten over mijnwerkers/beurzen die bepaalde transacties censureerden wegens sancties op Tornado Cash, bijvoorbeeld).
Er is ook een ideologische en reputatiehoek.
Als crypto via CEX's meer mainstream wordt, vrezen sommigen dat het verhaal en de richting van innovatie kunnen verschuiven weg van decentralisatie.
Als de primaire ervaring van nieuwkomers in crypto het aanmelden op een grote beurs is, het handelen in speculatieve altcoins, en nooit een blockchain-wallet aanraken, zou het publiek misschien helemaal geen waardering hebben voor de waarde van decentralisatie. De beweging zou kunnen veranderen in slechts een nieuwe fintech-activaklasse, waarbij het transformatieve potentieel van gedecentraliseerde technologie verloren gaat. Thought leaders in de ruimte hebben gewaarschuwd voor deze “re-centralisatietrap”, waarin het gemak van gecentraliseerde diensten geleidelijk de gedecentraliseerde architectuur uitholt (een stuk van Forbes in 2024 sprak over mondiale regelgeving die blockchain-netwerken mogelijk dwingt om te “recentraliseren” om te voldoen). Het gevaar is een toekomst waarin een handvol entiteiten het grootste deel van de cryptostroom controleert, en door middel van regelgevingscaptatie en bedrijfsinvloed zouden ze het cryptolandschap kunnen laten lijken op het huidige financiële systeem (met al zijn dezelfde knelpunten van falen en uitsluiting).
Op praktisch niveau blijven beveiliging en bewaarderrisico met centralisatie een constante zorg. Zelfs als beurzen groter en (mogelijk) professioneler worden, blijven ze aantrekkelijke doelen voor hackers. Een enkele succesvolle hack kan miljarden stelen (de hacks van Mt. Gox en Coincheck hadden beide verliezen van negen cijfers).
Hoe meer zaken gecentraliseerd zijn, hoe catastrofaler een falen kan zijn. Als, laten we zeggen, op een dag een topbeurs die 10% van alle crypto bezit zou falen, zou het FTX-incident klein lijken.
Decentralisatievoorstanders zouden aanvoeren dat het verspreiden van activa over veel zelf-beheer wallets en DEX's betekent dat geen enkele fout zo verwoestend kan zijn – wat precies de reden is waarom decentralisatie voor veerkracht zorgt.
Het is echter belangrijk op te merken dat niet iedereen het erover eens is dat CEX's een existentiële bedreiging vormen. Sommigen zien ze als een tijdelijke kruk of een brug – noodzakelijk totdat decentralisatietechnologie op snelheid komt. De optimisten zouden kunnen zeggen: ja, een paar beurzen zijn nu behoorlijk machtig, maar na verloop van tijd zullen marktkrachten en technologie activiteiten on-chain verleggen, net zoals vroege internets ommuurde AOL-achtige diensten uiteindelijk plaatsmaakten voor het open web.
We zagen al dat het marktaandeel van Binance daalde van 60% naar ~35% in 2023 toen concurrentie en DEX-gebruik toenam, wat aantoont dat een overdreven dominante speler kan worden ingeperkt door de markt en door gebruikers die met hun voeten stemmen. Ook investeren sommige beurzen zelf in decentralisatietechnologie (bijvoorbeeld Coinbase die Base bouwt en gedecentraliseerde apps ondersteunt, of Binance die Binance Smart Chain lanceert, die hoewel centraler is dan Ethereum, nog steeds een poging is om een gedecentraliseerde infrastructuur te creëren).
Desalniettemin klinken de waarschuwende stemmen luid na het meemaken van meerdere beurschandalen.
“Degenen van ons doorgewinterde veteranen... haal je munten van beurzen af,” zei Caitlin Long nadrukkelijk, wat de diepgewortelde wantrouwen van langdurige cryptogebruikers jegens gecentraliseerde entiteiten samenvat. Het is een les die door pijn is geleerd voor velen – elke cyclus heeft ten minste één groot beursfalen gezien (Mt. Gox in 2014, Bitfinex-hack in 2016, QuadrigaCX in 2019, FTX in 2022, enz.). Elke keer versterkt het de notie dat centralisatie een enkel punt van falen is dat kan worden uitgebuit of kwaadaardig kan handelen.
De DeFi-puristen beargumenteren dat zolang mensen de keuze hebben om het gecentraliseerde systeem te verlaten (bijv. op te nemen naar een wallet en te handelen op een DEX), de decentralisatievisie niet dood is.
De zorg is dat als regelgeving of monopolistische praktijken ooit die keuze wegnemen – bijvoorbeeld als in een hypothetische toekomst, regeringen DEX's verbieden en alleen gereguleerde CEX's toestaan, of als een technologiereus erin slaagt gebruikers in een gesloten cryptosysteem op te sluiten. Dat scenario zou inderdaad wel crypto in naam zijn maar niet in geest. Daarom pleiten velen in de gemeenschap ervoor om DEX's en onafhankelijke wallets te laten floreren, om een alternatief te behouden. In zekere zin zijn CEX's en DEX's in balans; te veel kanteling naar CEX-dominantie, en crypto loopt het risico om slechts een nieuwe smaak te worden van gecentraliseerde financiën (soms smalend “CeFi” genoemd).
Concluderende Gedachten
Uiteindelijk drijft de intense competitie tussen CEX's en DEX's vooruitgang. Gebruikers zijn de uiteindelijke begunstigden van deze strijd.
Gecentraliseerde beurzen, onder druk van de gedecentraliseerde alternatieven, hebben hun spel moeten verbeteren op het gebied van transparantie (bijv. het publiceren van proof of reserves), lagere vergoedingen, en meer munten en diensten aanbieden om relevant te blijven. Gedecentraliseerde beurzen, gestimuleerd door de enorme gebruikersbasissen van CEX's, hebben snel verbeteringen doorgevoerd in doorvoer, kosten verlaagd (door layer-2's en betere protocollen), en verbeterde bruikbaarheid. De hele industrie innoveert sneller als resultaat. Zoals Bitget’s CEO Gracy Chen treffend opmerkte: “Beurzen kunnen niet langer alleen handel venues zijn. Ze moeten fungeren als bruggen tussen gecentraliseerde en gedecentraliseerde werelden.” Dit suggereert een toekomst waarin het onderscheid tussen CEX en DEX misschien niet zo duidelijk is - we zouden hybride modellen kunnen zien die de vertrouwenloosheid van DeFi combineren met de gebruikersgerichte benadering van CeFi.
Toch blijft zelfs als ze convergeren, het kerndebat: Moet financiën fundamenteel gecentraliseerd of gedecentraliseerd zijn? Die filosofische strijd zal waarschijnlijk aanhouden. Regelgevende ontwikkelingen zullen ook een grote rol spelen in het kantelen van de balans - ondersteunende regelgeving zou CEX's en DEX's zij aan zij kunnen laten floreren, terwijl strenge regels de een boven de ander zouden kunnen bevoordelen.
Maar aangezien de geest van decentralisatie uit de fles is, is het moeilijk voor te stellen dat alles weer centraliseert zonder weerstand. De geest zou echter met het traditionele systeem kunnen samenleven op nieuwe en interessante manieren.