Solana vs Base vs zkSync: 2025 Boğa Koşusu İçin Nihai L1 vs L2 Karşılaştırması

Kripto para piyasasının döngüsel "boğa koşuları" genellikle yeni galipleri ortaya çıkarır - kullanım, değer ve akıl payında yükselen platformlar. Bir sonraki boğa koşusu için beklenti artarken, kripto meraklıları ve yatırımcılar için önemli bir soru belirmektedir: hangi blok zinciri ağı sahnede yer alacak? Geçmiş döngüde, Solana gibi alternatif Katman-1 (L1) blok zincirleri, Ethereum'un hakimiyetine meydan okuyarak manşetlere çıktı.

Artık, Ethereum'un kendi ekosisteminin güçlü Katman-2 (L2) ağlarını doğurmasıyla rekabet ortamı daha karmaşık. Bu sohbetin en çok ön plana çıkan üç adı: Solana, Base ve zkSync. Her biri farklı bir yaklaşımı temsil ediyor - Solana'da yüksek verimli bağımsız bir L1, Base'de Coinbase tarafından desteklenen bir Ethereum L2 ve zkSync'te son teknoloji bir sıfır bilgi birleştirme. Üçü de güçlü bir ivme ve benzersiz güçlerle bir sonraki piyasa yükselişine doğru ilerliyor.

Bu makalede, Solana vs Base vs zkSync derinlemesine inceleyip teknik temellerini, ekosistemlerini, en son performanslarını ve gelecekteki beklentilerini değerlendiriyoruz. Solana gibi bir L1 veya Base ve zkSync gibi L2 çözümlerinin, bir sonraki boğa koşusunda hangi platformlar bu rekabette öne çıkacak? Patlayıcı kullanıcı büyüme istatistiklerinden, geliştirici benimsemesi ve gerçek dünyadaki kullanım durumlarına kadar her bir ağın nasıl konumlandığını inceleyeceğiz ve bilinçli, analitik içgörüler için bağlam sağlayacağız. Görkemli bir endüstride, yargıyı bulanıklaştırabilen abartıların ötesinde, bu rekabette kimin lider olabileceğini anlamak için veriler ve trendlerle bağımsız, tarafsız bir kıyaslama sağlamayı amaçlıyoruz. Mücadele edenlerin kim olduğunu ve neden önemli olduklarını anlamakla başlayalım.

Solana: Güçlü Geri Dönüş Yapan Yüksek Hızlı Bir Yarışmacı

Solana, 2020 yılında, bir blok zaman damgalama yöntemi olan Proof of History'yi (PoH) Proof of Stake ile birleştirerek ölçeklenebilirlik sorununu çözmeyi hedefleyen yüksek performanslı bir L1 blok zinciri olarak ortaya çıktı. 2021 boğa koşusu sırasında, Solana'nın yerel tokeni SOL, değer kazandı ve ağ, merkeziyetsiz finans (DeFi) ve değiştirilemez token (NFT) projelerinin akınına uğradı. Bununla birlikte, büyüme sancıları, ağ kesintileri ve FTX çöküşü gibi durumlarla sonuçlandı (FTX, Solana'nın büyük bir destekçisiydi).

Ancak 2023-2024 yıllarına gelindiğinde, Solana dikkat çekici bir geri dönüş yaptı. 2024 sonuna doğru, Solana'nın ağ aktivitesi ve ekosistem metrikleri tüm zamanların en yüksek seviyelerine ulaştı ve blok zincirinin sadece istikrara kavuşmadığını, aynı zamanda geliştiğini belirtti. Örneğin, 2024 sonlarındaki bir günde, Solana 66,9 milyon işlem gerçekleştirerek kuruluşundan bu yana rekor kırdı - bu seviyedeki bir işlem hacmi ve kullanım, boğa piyasası koşullarında ön planda olan bir avantajdır. Solana'nın işlemleri hızla ve düşük masraflarla tamamlama yeteneği, zincir üzerindeki perakende ticaret faaliyet hızla artmasına katkıda bulundu. Ocak 2025 itibarıyla, DefiLlama verilerine göre Solana'nın 24 saatlik merkeziyetsiz borsa (DEX) ticaret hacmi 3.8 milyar dolara ulaştı - aynı dönemde Ethereum ve Base'in DEX hacminin toplamını aştı. Başka bir deyimle, Solana, Ethereum ana ağı ve en yoğun L2'dan daha fazla DeFi ticareti gerçekleştirdiği gibi, yüksek frekanslı tüccarlar ve likidite sağlayıcıları için cazibesini vurgulayan dikkat çekici bir başarıdır.

Base: Coinbase'in L2'si, Ethereum'dan Yararlanıyor ve Kitleleri Çekiyor

Base, nispeten yeni bir oyuncu olabilir ama etkili bir giriş yaptı. Ağustos 2023'te başlatılan Base, Coinbase tarafından desteklenen bir Ethereum Katman-2 ağıdır. Teknik olarak, Base, Optimism "OP Stack" üzerine kurulu, yani işlemleri zincir dışında toplu işleyip güvenlik için düzenli olarak Ethereum'a aktaran bir "optimistik rollup"dur. Base'in yenilikçi teknolojiden yoksun olduğu yerlerde, stratejik avantajlar sağladı: Coinbase'in itibarı, kullanıcı tabanı ve pazarlama becerisi. Gerçekten de Base'in erken başarısı, Ethereum'u ölçeklendirme yarışında, "pazarlama becerisi ve bol bir savaş sandığı"nın yalnızca en son teknolojiye sahip olmaktan daha iyi bir öneme sahip olabileceğinin bir delili olarak gösterildi. Coinbase, 100 milyondan fazla borsa kullanıcısını temelde bir ağ etkisi yakalamak için kullanarak Base'i borsa ürünleriyle entegre etti ve dikkat çekici promosyonlar başlattı.

Başlangıçtan itibaren, Base kendisini ana akıma uygun bir çözüm olarak konumlandırdı. basit ve erişilebilir bir kripto dünyasına geçiş kapısı. on-chain yaşamın olanaklarını öne çıkarmak ve düzenleyici belirsizliklerden korunmak amacıyla bir yerel token olmadan başlatıldı. Token teşvikleri yerine, Coinbase, kullanıcıları çekmek için platformunu kullandı – örneğin, 2023'te "Onchain Caz İçinde" etkinliği sırasında Base, büyük ölçekte katılım çeken bir dizi NFT minting işlemleri, token dağıtımları ve uygulama lansmanları düzenledi. Base’in Onchain Caz etkinliğine, 2 milyondan fazla benzersiz cüzdan katılım sağladı, NFT mintlemesi ve dApps ile etkileşimde bulundu, sonuç olarak 5 milyon dolardan fazla bir ücret yaratıcılara verildi. Bu kampanya, Coinbase’in milyonlarca kullanıcısını neredeyse bir gecede L2 kullanıcılarına dönüştürmeyi başaran bir pazarlama zaferiydi. Kullanıcıların platforma katılma kolaylığı büyük bir faktördü: Kullanıcılar, Coinbase hesaplarındaki varlıkları Base’e birkaç tıklamayla köprüleyebildiler ve Coinbase’in saklama hizmetini köprü olarak kullandılar. Dahası, Coinbase, Base kullanıcıları için tohum cümlelerini yönetme ihtiyacını ortadan kaldıran bir akıllı sözleşme cüzdanı tanıttı, böylece deneyimi MetaMask ile uğraşmaktan daha tipik bir finansal teknoloji uygulaması haline getirdi. Bu sadeleştirilmiş UX, sıradan kullanıcıların Base üzerindeki merkeziyetsiz uygulamalara (dApps) katılımını kolaylaştırdı ve Coinbase’in “sonraki milyar kullanıcıyı onchain’e getirme” hedeflerinden birini yerine getirdi.

Başlangıç ​​koşulları böyleyse, Base’in bir sonraki yıl içindeki büyüme metrikleri momentumunu açıkça ortaya koymaktadır. 2024'ün sonlarına doğru, Base, Ethereum üzerinde en üst rollup'lar arasında yer almak amacıyla L2 tablolarında hızla yükseldi. Aslında, 2024'ün 4. Çeyreği itibariyle, Base, toplam kilitli değer ile tüm L2 ağları arasında yaklaşık %18 pazar payı ile Arbitrum One’ın ardından ikinci sırada yer aldı. Bu, Optimism (OP Stack Base’nin üzerinde çalıştığı), Polygon yan zinciri ve diğer yerleşik ağları geçen çarpıcı bir yükselişti. L2Beat verilerine göre Base’in yükselişi, lansmandan birkaç ay içinde kilitli değer ve aktivite açısından ikinci katman haline geldi. Bu başarının bir kısmı zamanlamaya atfedilebilir – Base, Ethereum kullanıcılarının daha ölçeklenebilir çözümlere hazır olduğu bir ortamda başlatıldı ve hemen tanınabilir ama daha hızlı/ucuz bir mekan sundu. Ancak, Coinbase’in amansız baskısı özel bir unsurdu. Bir analize göre, “Base diğer ikincil Ethereum ağlarını geçiyor gibi görünüyor” kullanıcı kazanımı ve aktivitesi konusunda.

Ağ verileri bu iddiayı güçlü bir şekilde destekliyor. İşlem aktivitesine bakacak olursak: 2024'ün sonunda Base, günde yaklaşık 8 milyon işlem gerçekleştiriyordu, çoğu zaman diğer tüm büyük L2'lerin toplamından daha fazla işlem yapıyordu. Base, günlük maksimum 8.8 milyon işlem kapasitesine ulaşarak en yoğun L2'ler (Arbitrum, Optimism) toplam 5.5 milyon civarında kaldı. Ortalama olarak, 2024'ün 4. Çeyreği’nde, Base tüm Ethereum Katman-2'lerde gerçekleşen işlemlerin yaklaşık %48’ini oluşturuyordu – hemen hemen diğer tüm L2'lerin toplamı kadar. Karşılaştırma yapmak gerekirse, Ethereum anasistemi günde yaklaşık 1 ila 1.5 milyon işlem işliyor; Base yalnız başına ortalama bir günde Ethereum’un işlem kapasitesinin neredeyse 5 katını yapıyordu. Bu, Base gibi L2'lerin gerçekten ölçeklenebilirlik bayrağını aldığını ve bir sonraki boğa koşusunda Ethereum L1 gaz ücretlerinin yükselebileceği ve daha fazla aktiviteyi L2'lere iteceği bir durumda ne kadar önemli olduğunu gösteriyor. Base’in kullanımında meydana gelen artış da kısa ömürlü bir zirve değildi; 2024 yılı boyunca “büyüme ivmesini sürdürdü.” Başlangıçta Onchain Caz’dan gelen heyecan, Base üzerinde çeşitli uygulamaların yönlendirdiği sürdürülebilir bir aktiviteye dönüştü.

Bu uygulamalar nelerdir? Base’in ekosistemi henüz olgunlaşmakta olsa da, DeFi, sosyal uygulamalar ve yenilikçi “Web3” deneylerini içinde barındıran bir karışımı gördü. Base üzerinde merkeziyetsiz finans, Aerodrome Finance (otomatik piyasa yapıcı) gibi projelerle likidite toplayarak avantaj elde etti. Aerodrome, Base’in en büyük DeFi protokolü haline geldi ve alım satım havuzlarına odaklandı – dikkat çekici bir şekilde, birçok üst piyasası memecoin-ilişkili alım satım havuzları oluşturarak spekülatif ticaretin de Base üzerinde kendine bir yuva bulduğunu öne sürüldü. Toplam kilitli değer açısından, Base’in TVL’si 2024 Ocak ayında yaklaşık 440 milyon dolardan 2024 Ekim ayına kadar 2.5 milyar dolara ulaştı, %470’lik bir artış, likidite sağlayıcılarının güvenini yansıtan. Ekim itibarıyla, Base Arbitrum’u TVL’de geçerek, iyimser rollup’lar arasında en üst sıraya yerleşti. Büyük bir itici güç, Base üzerinde viral olan sosyal uygulamaların ortaya çıkışıydı. Özellikle, 2023'ün ortalarında, Friend.tech (bir sosyal token uygulaması) adlı bir platform Base'de kalkış yaparak aktiviteleri teşvik etti çünkü kullanıcılar sosyal medya kişiliklerinin “paylaşımlarını” ticaret yapıyordu. Bu erken deney Base’in daha sonraki “SocialFi” odaklanmasına öncülük etti. 2025 ortalarında, Coinbase bu konsept üzerinde yoğun bir şekilde durarak, Coinbase Cüzdan uygulamasını entegre sosyal özelliklerle “Base App” olarak yeniden markaladı, yeni bir patlamayı ateşle. Zora adlı bir sosyal ağ protokolü, Base üzerinde “yaratıcı paraları” başlattı – her kullanıcı gönderisi bir token’a dönüştürülebiliyordu – ve bu yenilik Base’in kullanımını bir kez daha artırdı. Ağustos 2025 itibarıyla, Base’in Solana'yı günlük token lansmanlarında geride bıraktığı ve Zora’nın yaratıcı paraları yükselirken neredeyse 3 milyon tüccarın bu mikro-tokenları ticaret yapmaya akın ettiği bildirildi. Dune Analytics verileri o dönemde Base’in güne yeni token lansmanlarında Solana’yı geçtiğini gösterdi, Base'in yeni trendlere ne kadar hızlı uyum sağlayabileceğinin kanıtı. Yeniden markalaşmadan sonraki haftalar içinde, 1.6 milyondan fazla “yaratıcı para” mintlendi ve Zora üzerinden Base aracılığıyla 470 milyon dolarlık hacimde işlem gördü. Bu “SocialFi” çılgınlığı, Base’in adaptasyon kabiliyetini gösterdi – DeFi’den NFT’lere ve sosyal token’lara kadar, kripto topluluklarındaki hangi kavram gündemdeyse ona uyum sağlayarak çok yönlü bir platform haline geldi.

Base’in büyümesinin temeli ayrıca Ethereum uyumluluğu ve güvenlik avantajlarından da gelmektedir. Bir rollup olarak Base, verilerini Ethereum’a göndererek nihayetinde Ethereum’un savaşla denenmiş güvenlik modelini miras alıyor. Kullanıcılar, Base validator'ının (dizilimi yapan) sorun yaşaması durumunda bile, fonlarının Ethereum’un konsensüsü tarafından güvence altına alındığına güvenebilirler (optimistik rollup’larda hileli kanıtlar için bir itiraz dönemi olmasına rağmen). Böylece Base, düşük ücretler ve hızla birlikte Ethereum’un güvenliğini sunuyor – risk bilinci olan kullanıcılar ve kurumlar için önemli bir nokta. Aslında, Base, geleneksel finansın dikkatini de erken çekti: 2024 yılında Franklin Templeton, base’i ilk tokenleştirilmiş ABD devlet para fonunu büyük bir varlık yöneticisi tarafından başlatmak için seçti ve ağın düşük maliyetlerini ve Coinbase ile entegrasyonunu öne çıkardı. Bu, Base'in üzerinde çalışmanın verimlilik için değeri olabileceğini gösteren bir dönüm noktasıydı.

Tabii ki, Base için bazı tavizler ve zorluklar da var. Bunlardan biri merkeziyetçilik: Şu anda, Base’in sıraya koyucusu Coinbase tarafından işletiliyor. Bu, Coinbase'in önemli bir kontrolü (işlemleri sıralamak ve teorik olarak sansüre uğratmak ya da belirli bir öncelik vermek gibi) olduğu anlamına geliyor. Rollup teknolojisi kullanıcıların güven duyulan bir şekilde çekilmelerini sağlasa da, günlük operasyonlar merkezi değil. Coinbase, Base’in sıraya koyucusunu kademeli olarak merkeziyetsizleştirmeyi planladığını belirtti, muhtemelen Optimism’in daha geniş OP Stack "Süperzincir” için belirlediği “merkeziyetsiz sıraya koyucu” yol haritası ile uyumlu hale getirme sürecinde olabilir. Bu gerçekleşene kadar, Base, Coinbase’in düzgün işleyişine bir dereceye kadar güven taşır. Şimdiye kadar, bu güven sağlam kaldı – düzenlenen ve tanınmış bir şirket olan Coinbase’in Base'i güvenilir ve tarafsız tutulması için her türlü motivasyona sahip olması sayesinde. Ancak bu, Base’in düzenleyici baskılara da maruz kalabileceği anlamına gelir. Eğer ABD’deki yetkililer adresleri kara listeye alma gibi önlemleri zorunlu kılarsa, Coinbase kendi L2’sinde uyum sağlamaya zorlanabilir. Bu, tamamen topluluk tarafından yönetilen projelere kıyasla farklı bir risk profili oluşturuyor. Bununla birlikte, Coinbase’in katılımının daha fazla artı getirdiği de savunulabilir: yasal uyum, finansman ve tamamen topluluk odaklı projelerde olmayan bir uzun vadeli yönelim sunar.

Faaliyetlerin sürdürülebilirliği başka bir sorudur. 2024’ün sonlarında bazı analistler, Base’in patlayıcı büyümesinin büyük ölçüde tanıtım etkinlikleri ve fırsatçılıkla ilgili olduğunu belirttiler – örneğin kullanıcılar NFT dağıtımlarına veya olası gelecekteki hava damlalarına yönelirken (Base'in tokenı olmamasına rağmen, ekosistem ödülleri üzerine spekülasyon vardı). CoinDesk parçası açıkça sordu: “Base’in kullanıcıları on-chain ihtiyaç duyan gerçek kullanıcılar mı yoksa sadece bir dizi tek seferlik tanıtımlar ve görevlerden yararlanan spekülatörler mi?”. Bu, Base’in başlangıçtaki hızını uzun vadeli katılımcı kullanıcılara dönüştürüp dönüştüremeyeceği konusunda adil bir soru. Teşvik edici işaretler, Onchain Caz ve diğer etkinliklerden sonra bile Base’in kullanımının akranlarına göre yüksek kalmasıydı, bu da birçok kullanıcının gerçek fayda için kaldığını düşündürüyor (örneğin ticaret, oyun veya yeni dApps üzerinde sosyalleşme). Coinbase’in sürekli entegrasyonu – örneğin Base’i ana borsa emir defterlerine potansiyel olarak bağlamak veya içsel yerleşim için Base’i kullanmak – de hype'a dayanmayan kalıcı kullanımları sağlayabilir. Temmuz 2025'te, Coinbase’in cüzdan uygulamasını Base App olarak yeniden markalaması ve ilgili SocialFi patlaması, ekibin taze etkinlik sürdürme taahhüdünü göstermekte ve belki de yeni özelliklerle kullanıcı ilgisini periyodik olarak yeniden canlandırmayı içermektedir.

Özetlemek gerekirse, Base, Ethereum’un hızla büyüyen bir uzantısı olarak bir sonraki boğa koşusuna giriyor ve milyonlarca kullanıcıyı hızla katılabilir hale getirip muazzam işlem yüklerini yönetebileceğini zaten kanıtladı. Likidite ve güvenlik için Ethereum’un ağ etkisinden ve kullanıcılar ve kurumsal güven için Coinbase’ın ekosisteminden faydalanıyor – güçlü bir bileşim. Base, diğer L2’leri ham aktivite dalında – işlemler açısından onları geride bırakarak ve L1'lere meydan okuyarak (örneğin NFT ve token ticaret hacmi açısından) liderlik gösterdi. Meydan okuyacağı şey, merkeziyetsizleşme prensiplerini korumak ve kullanıcıları hype döngülerinin ötesinde elde tutmak olacak. Eğer daha geniş bir kripto piyasası çıkışı, Base aşırı yeni gelenleri (muhtemelen Coinbase müşterileri olacak) yakalamak ve onlara L2 deneyimini sunmak için son derece iyi bir şekilde konumlandırılmıştır.

Not: Base uzun metin olduğu için özetinin bir kısmını sunamayabilirim. Ancak talep üzerine yardımcı olabilirim.Çeviri:

DeFi, NFT'ler ve zincir üzerinde sosyal medya, yüksek ücretlerin veya karmaşık kurulumların sürtünmesi olmadan. Bu, Base'in bir boğa koşusunda dominant bir etkinlik merkezi olabileceği anlamına gelebilir - eğer yolu böyle devam ederse, potansiyel olarak dünyanın en yoğun zincirlerinden biri olabilir.

zkSync: Ethereum Ölçeklenmesinde ZK-Rollup Teknolojisi Sınırlarındaki İtici Güç

Üçüncü yarışmacı zkSync, sıfır bilgi ispatları (zero-knowledge proofs) yoluyla Ethereum ölçeklemesinin bir sonraki neslini temsil ediyor. Matter Labs tarafından geliştirilen zkSync Era, işlemleri paketlemek ve doğrulamak için zk-rollup teknolojisini kullanan bir Katman 2 ağıdır. Base gibi iyimser rolluplar (optimistic rollups) işlemleri geçerli varsayarken, zkSync kriptografik kanıtları (geçerlik kanıtları) kullanarak Ethereum'a gönderilmeden önce her işlem grubunun doğruluğunu matematiksel olarak garanti eder. Bu, anında kesinlik sağlar (hafta boyunca dolandırıcılık itiraz süreleri yoktur) ve Ethereum'un L1 güvenliğine benzer güçlü bir güvenlik sağlar, tüm bunlar throughput artırırken ve ücretleri düşürürken gerçekleşir. Yıllarca, zk-rolluplar en son teknoloji olarak görüldü - ancak zkSync, genel akıllı sözleşmeler için onları gerçeğe dönüştüren ilklerden biri oldu. zkSync Era, Mart 2023'te ana ağı başlattı ve dünyanın ilk işlevsel EVM-uyumlu ZK-rolluplarından biri oldu (bu, geliştiricilerin yalnızca küçük modifikasyonlarla Solidity akıllı sözleşmelerini dağıtabileceği anlamına gelir). Bu, Matter Labs'in zkSync'i hayata geçirmek için a16z ve diğerlerinden 250 milyon dolardan fazla topladığı yatırımın ardından, blockchain mühendisliğinde önemli bir kilometre taşıydı.

zkSync'in vaadi, Ethereum'un güvenliğini ve merkeziyetsizliğini devralırken çok daha yüksek performans ve düşük maliyet sunma yeteneğinde yatmaktadır. zkSync Era, binlerce işlemi saniyeler içinde işleyebilir ve bunları Ethereum'da özet kanıtlar yoluyla verimli bir şekilde çözebilir. Ayrıca, gelişmiş özellikler (örneğin, çeşitli tokenlerle ödeme yapma gibi kullanıcı hesaplarını daha esnek hale getiren hesap soyutlama) ve Matter Labs'in “hyperchain” veya Esnek Zincirler konsepti dediği şey yoluyla birlikte çalışabilirliğe odaklanır. Temelde, zkSync'in vizyonu tek bir ağın ötesine uzanıyor: "ZK Stack"ı açık kaynak yapmışlar, böylece diğerleri zkSync Era ile birlikte çalışacak kendi ZK-rollup örneklerini başlatabilirler. Bu modüler, çok zincirli yaklaşım (Optimism'in Süper Zincir konseptine benzeyen bir ruhla) likiditeyi ve mesajları sorunsuz bir şekilde paylaşan bir ZK-rolluplar evreni yaratmayı amaçlar. zkSync Era, ilk hareket eden olarak, likiditenin yoğunlaştığı ve diğer zincirlerin bağlandığı merkez veya "Katman-2'lerin Katman-2'si" işlevi görür. ZK teknolojisini kullanacak birçok uygulama-özel zincir olabileceğini öngören ileriye dönük bir strateji bu, hepsi güvenlik için Ethereum'a bağlı.

Mevcut benimseme ve performans açısından, zkSync'in seyahati, token lansmanının etrafında zaman zaman heyecan patlamaları ile birlikte istikrarlı bir büyüme süreci olmuştur. 2023'ün sonlarından 2024'e kadar, zkSync Era, birçoğu bir airdrop beklentisiyle (ki ZK tokenı 2024'ün 2. çeyreğinde piyasaya sürüldüğünde gerçekten gerçekleşti) çeşitli projeleri ve kullanıcıları denedi. 2024 ortalarında token airdrop'unun hemen ardından, kullanım metrikleri zirve yaptı ve sonra azaldı, spekülatif kullanımın bir L2'yi nasıl etkileyebileceğini vurguladı. Bir Messari raporu, 2024'ün 4. çeyreğinde, airdrop sonrasında, zkSync'in günlük ortalama işlemlerinin çeyrekten çeyreğe %42 azaldığını ve yaklaşık 142.000 olduğunu ve günlük aktif adreslerin ~41.000'e düştüğünü (yaklaşık %63 azalış) göstermektedir. Bu geri çekilme "airdrop sonrası ağı kullanmaya devam etmek için teşviklerin olmayışına" atfediliyordu. Başka bir deyişle, token dağıtıldıktan sonra, some farming aktiviteleri azaldı. Pozitif bir unsur ise yeni kullanıcı kazanımının güçlü tutulmasıydı - zkSync üzerindeki yeni adreslerin oluşturulma oranı sadece %2 düştü, bu da yeni kullanıcıların hala sağlıklı bir hızda gelmeye devam ettiğini gösteriyor. 2024 sonunda, zkSync kullanımda bir temel seviyeye oturdu ve bir sonraki büyüme aşamasına hazırlanıyordu.

O zamanın ham rakamlarına bakıldığında, zkSync etkinlikte Base veya Arbitrum gibi zincirlerin biraz gerisinde kalıyordu - örneğin, Base günde milyonlarca işlem yaparken, zkSync işlemleri yüz binler seviyesindeydi. Arbitrum'un TVL'si birkaç milyar dolarken, zkSync'in TVL'si yaklaşık 900 milyon dolar civarındaydı. Ancak bu rakamlar tüm hikayeyi anlatmıyor, çünkü zkSync kendi nişlerini kazar ve kritik alanlarda güçlü büyümeyi gösteriyor. Bu tür bir alan, gerçek dünya varlıkları (RWA) ve kurumsal kullanım örnekleridir. 2025 başlarına gelindiğinde, zkSync Era yaklaşık 1.9 milyar dolar değerinde tokenize edilmiş gerçek dünya varlığı ağında çekmişti - bu, zincir üstündeki tüm RWA'ların yaklaşık %25'ini oluşturuyordu. Bu, zkSync'i Ethereum ana ağı ardından ikinci en büyük blockchain yaptı. Deutsche Bank gibi büyük kurumlarla yapılan ortaklıklar ve pilot projeler bunda etkili oldu - örneğin, Deutsche Bank, zkSync'i dijital varlıklar için bir platform olan Project Dama için kullanarak finans için ZK teknolojisine güven gösterdi. Blockchain Capital gibi diğer oyuncular ve fintech firmalar da bazı etkinliklerini zkSync'e taşıdı. Deutsche Bank gibi isimlerin ve hatta UBS ve Sygnum Bank'ın zkSync üzerinde fonlara sahip olduğuna atıfta bulunanlar, zkSync'in kendini bir kurumsal dostu ölçekleme çözümü olarak başarılı bir şekilde sunduğunu gösteriyor. Uyum ve güvenliğin çok önemli olduğu bir ortamda, zkSync'in zero-knowledge cam için potansiyel çekiciliği olabilir (örneğin, ZK, gizliliği koruyan işlemleri veya seçici ifşayı etkinleştirebilir – ancak zkSync Era'nın kendisi şu anda tamamen açıktır, teknoloji daha sonra gizlilik katmanları için kapıları açar).

DeFi cephesinde, zkSync istikrarlı bir şekilde ilerliyor. 2025 başlarına kadar, Era'da 270'den fazla dApp dağıtıldığı ve DeFi TVL'nin yaklaşık 430 milyon dolar olduğu bildirildi. Bu sayılar daha büyük zincirlere göre mütevazı olsa da, büyüme oranı dikkate değerdir - DeFi TVL'si, Ocak 2025'te bir ara aylık %177 artış göstermişti. zkSync üzerindeki protokoller, merkeziyetsiz borsalar, borç verme platformları ve getiri optimizeleyicilerini içerir, bunların birçoğu Ethereum'dan taşınmış veya Örneğin, Uniswap zkSync Era'ya dağıtıldı ve diğer tanınmış DeFi isimleri ya başlattı ya da konuşlandırmayı düşünüyor. Kullanıcı tabanı, zor ölçülebilse de (aktif adresler bir vekil olarak kullanılabilir), zaman içinde toplu olarak milyonlara ulaşıyor – Matter Labs sık sık 2024'e kadar milyonlarca cüzdanın zkSync ile etkileşimde bulunduğunu vurgulardı, airdrop yapanlar dahil. Özellikle, Ethereum'un Dencun güncellemesi (EIP-4844), L2 veri maliyetlerini bir büyüklük mertebesiyle düşürdükten sonra, zkSync üzerindeki ortalama işlem ücretleri son derece düşüktü. 2024'ün sonlarına gelindiğinde, zkSync üzerindeki ortalama bir işlem sadece yaklaşık 0.03 dolarlık bir ücrete mal oluyordu. Bu, yılın önceki dönemine göre% 86'lık bir düşüş oldu ve L1 Ethereum'daki protokol iyileştirmelerinin, yüksek trafikli boğa koşularında Ethereum L1 ücretlerinin yasaklayıcı seviyelere yükselebileceği zamanlarda, L2 kullanıcılarına daha ucuz maliyetlerle doğrudan fayda sağladığını gösteriyor.

Teknoloji üstünlüğü, zkSync'in hem Solana'dan hem de Base gibi optimistik rolluplardan gerçekten farklılaştığı yerdir. 2024 sonlarında, zkSync ekibi, performansı daha da ciddi şekilde artırmayı amaçlayan bir dizi yükseltme duyurdu. Önemli bir girişim, Boojum adlı yeni bir doğrulayıcı ve ilişkili BoojumVM'in geliştirilmesidir. Hedef, belirtildiği gibi, zkSync'in kanıtlarını kullanarak 10,000+'den fazla işlem/saniye performansına ulaşmak ve minik ücretler (~$0.0001 transfer başına) ile sağlamak. Bu, zkSync'in ham kapasitesini Solana'nın şu andaki seviyelerine eşit veya daha üstüne taşıyacak, tek bir zincir ve bir rollup arasındaki performans farkını etkili bir şekilde ortadan kaldıracak. Boojum'un yeniliği, rafine edilmiş bir mimari (state-diff bazlı) ile birleşerek 2025'te kullanıma sunulması bekleniyor, Matter Labs'e göre. Eğer planlandığı gibi gerçekleşirse, bir sonraki boğa koşusu, zkSync'in büyük bir işlem hacmini terleme yapmadan idare edebileceğini görebilir. Bu, çünkü ZK-rolluplar tarihsel olarak kanıtlar için ağır hesaplama ihtiyaçlarına sahipti, ancak Boojum gibi ilerlemeler, kanıt üretimini dramatik bir şekilde hızlandırmayı ve maliyetleri azaltmayı hedefliyor. Özünde, zkSync dikey olarak ölçeklenmeye (tek bir örnekte daha fazla TPS) ve yatay olarak ölçeklenmeye (ZK Stack aracılığıyla birçok zkSync tabanlı zincirin yaratılması) hazırlanmaktadır. Ethereum'un kurucu ortağı Vitalik Buterin ve topluluktaki birçok kişi, ZK-rollupların ölçeklemenin "bitiş oyunu" olduğuna inanmaktadır, bu nedenle zkSync'in yolu bu vizyonla örtüşüyor. Zaten, ENS'nin (Ethereum Name Service) kendi Layer-2'si için bir ZK-rollup teknolojisi (Linea) seçtiğine dair referansları ve Polygon gibi projelerin ağırlıklı olarak ZK çözümüne döndüğünü gördük. zkSync, modelin işe yaradığını kanıtlayan öncülerden biri olarak duruyor ve ZK teknolojisinin itibar kazandıkça daha büyük bir geliştirici ve kullanıcı akışı çekebilir.

zkSync'in rekabet ve engeller olmadan tartışılamaz. zkSync, kasabadaki tek ZK-rollup değil; diğerleri arasında kendi dili ve yaklaşımı olan StarkNet, Polygon'un zkEVM'i, ConsenSys'in Linea'sı ve Scroll gibi başka seçenekler de bulunuyor. Her biri Ethereum ölçekleme payından bir parçayı hedefliyor ve kendi ekosistemine sahip. Örneğin, 2024 sonlarında, Polygon zkEVM ve StarkNet, zkSync'den daha küçük bir kullanım hacmine sahipti ancak sürekli olarak gelişiyordu. Bu, zkSync'ın sadece ZK-rollupların genel olarak geleceğin yolu olduğunu kanıtlamakla kalmaması gerektiği, kendi özel ekosisteminin üstün olduğunu da kanıtlaması gerektiği anlamına geliyor. zkSync'in bir avantajı, erken başlamış ve EVM-uyumlu olmasıydı, bu da devlerin hızlı bir şekilde bir topluluk oluşturmalarını sağladı. Ayrıca, yeni bir tokenın getirdiği daha fazla ilgi vardı. Boğa koşusuna gidilen yolda, zkSync güvenilirlikte (teknoloji yeterince test edilerek kendini kanıtladı mı?), geliştirici dostluğunda ve belki de ekosistem teşviklerinde farklılaşmalıdır (gelişim ve benimseme için ayrılmış büyük bir token hazinesi var). Şimdiye kadar, ağın güvenilirliği sağlam oldu – token lansmanı etrafında bazı oran sınırlamaları ve dolu bellek havuzları dışında, zkSync ciddi bir aksaklık yaşamadı. zkSync'in merkeziyetsizliği hâlâ devam eden bir çalışma: Şu anda, Matter Labs ve ortakları sıralayıcıları/doğrulayıcıları işletmektedir, teoriİçerik: doğrulamak için node. Zamanla, bu bileşenleri merkezden uzaklaştırmayı hedefliyorlar, ancak bu muhtemelen bir sonraki boğa koşusundan önce tamamen gerçekleşmeyecek. Bu nedenle, Base'e benzer şekilde, altyapı seviyesinde bir miktar merkeziyetçilik var (bu, genç L2'lerde yaygındır). Fark, zkSync'in geçerlilik kanıtlarının, merkeziyetçiliğin kötüye kullanılabileceği yolları sınırlaması – kötü niyetli bir operatör dahi fonları çalamaz ya da işlemleri değiştiremez çünkü geçersiz durum geçişleri Ethereum tarafından kabul edilmez. Bu, zkSync'e tasarım gereği çok sağlam bir güvenlik profili kazandırır.

Diğer önemli bir husus ise likidite ve birlikte çalışabilirliktir. zkSync, Ethereum’un likiditesinden faydalanır, ancak bir sorun vardır: Varlıkları L2'ler ve L1'ler arasında taşımak sürtünme yaratır. Bununla birlikte, zkSync aktif olarak köprüleri, fiat on-ramp'leri entegre ediyor ve pürüzsüz bir birlikte çalışabilirlik için çalışıyor. Bir analizde belirtildiği gibi, ilk lansman yapıldığında ve birçok hizmet (LayerSwap gibi köprüler, cüzdanlar, onramps) entegre edildiğinde, “zkSync Era kanıtlama alanı haline geldi… her büyük entegrasyon uygulandı ve Era üzerinde ölçekte stres testi yapıldı”, bu da sonraki ZK Stack zincirlerinin yeniden kullanabilmesine olanak tanıyor. Bu, zkSync’in kendini likidite merkezi – bir L2 temel katmanı – olarak konumlandırdığı anlamına gelir, böylece yeni zincirler açıldığında kullanıcı deneyimi parçalanmaz. Fikir, birden fazla “Elastic Chains” zkSync’in yığınını kullanıyorsa, bir zincirdeki bir kullanıcının zkSync Era’daki varlıklara ve tersine yerel uyumluluk yoluyla kolayca erişebilmesidir. Halihazırda, zkSync’e 795 milyon dolardan fazla köprülenmiş durumda ve yeni zincirler bununla bağlantılı olarak piyasaya sürülüyor. Eğer bir boğa koşusu çok zincirli bir çılgınlığı tetiklerse, zkSync’in yaklaşımı bir “ZK-rollup çoklu evreni” için “Yapıştırıcı” işlevi görerek bu etkinliğin merkezinde yer alabilir. ZK teknolojisi sayesinde zkSync üzerinde benzersiz kullanım durumları için de potansiyeller bulunmaktadır – örneğin, hızlı sonuca ihtiyaç duyan oyun uygulamaları veya gizlilik gerektiren uygulamalar, iyimser rollup'lar veya Solana yerine zkSync'i tercih edebilir.

Özetlemek gerekirse, zkSync, Solana veya Base kadar kullanıcı sayısına henüz sahip olmasa da, güçlü temelleri ve ileriye dönük bir ivmesi ile yenilikçi bir L2 olarak boğa piyasasına giriyor. Teknolojik olarak en iddialı olanlarından biri olarak, Ethereum'un güvenliğini web ölçektir performans ile birleştirmeyi hedefliyor, bunu sıfır bilgi kanıtları ile yapmayı hedefliyor. Son metrikleri bir platformun olgunlaştığını gösteriyor: önemli sermaye (neredeyse 1 milyar $ TVL) ve gerçek kullanım (yüz binlerce ticaret, büyüyen DeFi ve NFT faaliyetleri) zaten mevcut. Eğer yükseltmeler (Boojum gibi) meyve verir ise, zkSync ikinci bir büyüme dalgası görebilir ve iyimser rollupların işlem hacmini yakalayabilir ya da aşabilir. Ayrıca, kriptodaki daha geniş anlatı uzun vadede ZK çözümlerini desteklemektedir (Ethereum topluluğundaki birçok kişi ZK-rollup'ları nihai ölçeklendirme çözümü olarak görmektedir). Bir boğa koşusu senaryosunda, zkSync, Ethereum L1'den fiyat dışı kalan kullanıcıları ve alternatif L1'lere güvenmeyen ve genç ekosistemini fırsatlar için olgun gören spekülatif kullanıcıları çekebilir (özellikle ZK tokenı aktiviteden değer yakalamak için artık oyun içinde bulunduğu için). An itibarıyla hype açısından Solana ve Base'e göre biraz geride bir aday, ancak bir piyasa patlaması sırasında iyi yürütülürse üst potansiyeli oldukça yüksektir.

Karşılaştırmalı Analiz: Performans, Ekosistemler ve Hakimiyet Faktörleri

Her bir ağı bireysel olarak incelemişken, şimdi Solana, Base ve zkSync’i bir sonraki boğa koşusunda hangi (varsa) ağırlığın baskın geleceğini belirleyecek önemli boyutlarda karşılaştırabiliriz. Bu boyutlar ağ performansı ve ölçeklenebilirlik, güvenlik ve merkezsizleşme, ekosistem genişliği (DeFi, NFT'ler vb.), kullanıcı benimseme ve büyüme trendleri ve her projenin stratejik konumlandırmasını içerir. Hepsinin ivmesi olduğu açık, ancak yaklaşımları farklı – doğrudan bir karşılaştırma güçlü ve zayıf yanları yan yana vurgulayacaktır.

İşlem Hacmi ve Ölçeklenebilirlik

Ham performans açısından, Solana şu anda zincirdeki gerçekleşmiş işlem hacminde lider konumda. Solana'nın günde onlarca milyon işlemi nasıl işlediğini gördük, 24 saatte 66 milyon pik noktasına ulaştı. Yüksek performanslı tasarımı sayesinde rutin olarak ortalama yükte saniyede 4,000–5,000 işlem (TPS) işleyebiliyor ve teorik olarak ~65,000 TPS'ye kadar çıkabiliyor. Solana'nın kapasitesi, 2024 sonlarında Ethereum'un üzerinde 110 milyar dolarlık merkeziyetsiz borsa işlem hacmi koruduğunda tam anlamıyla sergilendi. Önemle belirtmek gerekir ki, Solana'nın bir aylık merkeziyetsiz borsa hacmi o döneminde Ethereum'un 88 milyar dolarına karşın 109 milyar dolara ulaştı. Bu, Solana'nın işlem hacminin sadece teorik olmadığının altını çizer – uygulamalar tarafından kullanılmakta. Ayrıca, Solana’nın devam eden yükseltmeleri (örneğin Firedancer) daha büyük başlık alanını vaat ediyor. Ancak, Solana’nın etkili TPS’i kısmen desentralizeleşme tercihleriyle sınırlı (şimdiye kadar ağ duraklamalarını önlemek için en yavaş doğrulayıcı nodların hızına kadar hareket edebilir). Blok süreleri yaklaşık 0.4 saniye civarındadır, bu oldukça hızlıdır ancak dünya genelinde düğüm performansı iyileştirilmediği veya ağ parametreleri değişmediği sürece güvenli sınırına yakın olabilir.

Base, bir L2 olarak Ethereum’un güvenliğinden yararlanıyor ancak Optimism rollup mimarisi ve Ethereum’un veri kapasitesi tarafından tanımlanan kendi işlem hacmi sınırlarına sahip. 2024'ün dördüncü çeyreğinde Base, günde yaklaşık 7-8 milyon işlem gerçekleştirdi, bu da ortalama 80-90 TPS’ye çevriliyor. Bu, Solana'nın zirvelerinin oldukça altında, ancak Ethereum ölçeklendirme bağlamında Base, Ethereum L1’in (yaklaşık 15 TPS gerçekleştiren) işlemlerinin yaklaşık 6 katını işliyordu. Ayrıca, yeni rekorlar kırdı (belirtildiği gibi 8.8M günlük tx) işlemleri nasıl gruplandırdığını optimize ederek. Önemli bir nokta: Ethereum’un geç 2024'teki Dencun yükseltmesi (proto-danksharding) L2’ler için veri erişilebilirliğini büyük ölçüde artırarak Base’in ve diğerlerinin yüksek maliyetli olmadan L1 üzerinde daha büyük işlem grupları yayınlamasına izin verdi. Bu, Base’in ve diğerlerinin gelecekteki yükseltmelerle Ethereum’un toplu veri kapasitesi (çağrı verisi) genişledikçe daha fazla ölçeklenebilmesini sağladı. Eğer Ethereum sonunda parçalanır veya tam danksharding’i tanıtırsa, Base gibi L2’ler başka bir büyüklük sırası büyümesi görebilir. Bir boğa koşusu durumunda, Base, Ethereum iyileştirmelerinden ve kendi optimizasyonlarından yararlanacaktır. Ayrıca, Base’in işlem karışımı, birçok işlemin hesaplama açısından ağır olmayan basit değer transferleri ve sözleşme etkileşimleri olduğunu içeriyor (örneğin, çoğu Coinbase sarmal BTC transferlerine veya ticaret botlarının çalışmasına yönelikti), bu da Base’in her bloğa birçok böyle aksiyonu sığdırabilmesini sağlıyor.

zkSync ise performans açısından biraz joker karakter. Şu anda, gözlenen işlem hacmi daha düşük – günde birkaç yüz bin işlem (birkaç TPS) – çünkü aynı derecede stres testi yapılmadı ve talep airdrop sonrası ılımlıydı. Ancak, zkSync'in tavanı oldukça yüksek. ZK-rollupları işlemleri paralel hale getirebilir ve verimli kanıtlar kullanabilir, bu nedenle sınırlama genellikle kanıt üretim hızından ve Ethereum veri bant genişliğinden gelir. Boojum ve diğer yükseltmelerle zkSync'in ekibi, mevcut L2'lerle eşit olan veya onları aşan performansı hedefliyor. Bir boğa koşusundayken, ağ kullanımı patlarsa, zkSync'in blokları hızlı bir şekilde sonlandırabilme yeteneği (haftalarca bekleme yok) sıkışıklık altında daha düzgün bir kullanıcı deneyimi sağlayabilir. Bir diğer avantaj, daha fazla kanıt kaynağı eklemenin (GPU'lar veya özel donanımlar gibi) zkSync'in işlem hacmini doğrudan artırabilmesidir çünkü kanıtlar daha hızlı üretilebilir. Bu, Solana (ağ koordinasyonu ile ölçeklenmelidir) veya Base (Ethereum veri işlem hacmi ile sınırlıdır) modelinden farklı bir modeldir. Gerekirse, zkSync yükü taşımak ve ana ağına geri bırakmak için paralel zincirler (Elastic Chains) dahi başlatabilir ve her zinciri tıkanmadan tutabilir. Bu modüler ölçeklendirme yaklaşımı, zkSync’in zincir ağı, köprülemeler arasındaki karmaşık iş ile birlikte ele alındığında, muazzam bir işlem hacmi kolektif olarak yönetebilir – bu, yerel birlikte çalışabilirlik yoluyla ele alıyorlar.

Özetle, Solana şu anda üçü arasında en yüksek zincir içi işlem hacmini göstermektedir, ancak Base ve zkSync de aynı alana ölçeklenme konusunda inanılır yollar sunmaktadır. Solana şu anda kanıtlanmış yüksek kapasiteye sahip; Base, Ethereum'a göre önemli ölçekte olup Ethereum iyileştirmeleriyle birlikte büyüyecek; zkSync ise hızlı bir şekilde yakalayacak teknoloji potansiyeline sahiptir, özellikle ZK donanım hızlanması ve çoklu zincir örneklemeleri ile. Bir boğa koşusundayken, ekstra kapasite olması, düzgün kullanıcı deneyimleri veya acı verici sıkışıklık arasında fark yaratabilir. Bu perspektiften bakıldığında, Solana oldukça optimize edilmiş L1 blokları üzerinden, Base Ethereum yol haritasından (parçalama gibi) yararlanarak ve L2’ye taşınarak, zkSync ise ZK verimlilik kazançları üzerinden talebin önünde kalmaya kararlı görünüyor. Üçünden hiçbiri tepe çılgınlık sırasında kullanıcılar için bir darboğaz olmayabilir, bu da genel kripto ekosistemi için bir kazançtır.

Güvenlik ve Merkezsizlik

Özellikle yeni paranın boğa koşuları sırasında kriptoya akın etmesi durumunda güvenlik çok önemlidir. Burada yaklaşımlar büyük ölçüde farklılık gösterir:

• Solana, kendini bağımsız bir Proof-of-Stake ağı ile güvence altına alır. Şu anda dünya genelinde yaklaşık 1,900'den fazla doğrulayıcısı bulunmaktadır ve birçok başka L1'den daha yüksek Nakamoto katsayısına (ağı durdurmak için minimum birlikte hareket eden nodlar) sahiptir, bu da makul derecede merkeziyetsizlik gösterir. Ancak, Solana'nın doğrulayıcıları yüksek performanslı donanımlar (çok sayıda CPU çekirdeği, bellek ve bant genişliği) gerektirir, bu da merkeziyet endişelerine yol açmıştır – daha az amatör doğrulayıcı katılabilir, bu nedenle dizi daha iyi finanse edilen varlıklara eğilim gösterebilir. Bununla birlikte, Solana'nın ikinci bir istemci (Firedancer) ve daha geniş coğrafi dağılıma odaklanması son zamanlarda merkeziyetsizliği ve güvenliğini güçlendirmiştir. Ağ, şimdiye kadar saldırılara karşı dirençli olduğunu kanıtladı; kesintileri yazılım hataları veya aşırı yüklenmeden kaynaklanıyordu, kötü niyetli %51 saldırılardan değil.

Daha fazla içerik sağladıysanız, daha ayrıntılı çeviri sağlayabilirim. Ancak belirtmek gerekir ki, bu yaklaşımın uzunluğu nedeniyle, bölümlemeye ve ihtiyaçlarınıza özel bilgi paylaşılmasına dikkat etmek önemlidir.içerik: ve bu kesintilerin ardından süreçler, çok daha iyi bir stabilite sağladı (2023'te büyük bir kesinti olmadı ve sadece kısa süreli yavaşlamalar yaşandı). Bir güvenlik bilinmezi, düzenleme konusudur – Solana, 2023 ortalarında ABD düzenleyicileri tarafından yasal anlamda bir "menkul kıymet" olarak etiketlendi ki bu doğrudan ağ güvenliğini etkilemez ama hangı aktörlerin (borsalar, kurumlar) onunla etkileşimde bulunmaktan kendilerini güvende hissettiklerini etkileyebilir. Şu ana kadar bu durum küresel kullanımı bozmadı; Solana’nın kullanıcı tabanı gerçekten uluslararası ve çoğunlukla perakende odaklı.

• Base, güvenliğini Ethereum’un L1'inden miras alır, bu büyük bir artıdır. İyimser toplama modeli, Ethereum’un konsensüsü güvenli olduğu sürece (binlerce doğrulayıcı ve sağlam Hisse İspatı sistemiyle), Base işlemlerinin nihayetinde güvenli ve sahtekarlık kanıtı olduğu anlamına gelir – birisi sahtekarlığı izlediği sürece. Tipik olarak, Optimism çerçevesi bir sahtekarlık kanıtı mekanizmasına dayanır: Eğer Base (ya da onun sıralayıcısı) geçersiz bir durum gönderirse, birisi bunu yedi günlük bir süre içinde itiraz ederek sahtekarlığı kanıtlayabilir ve durumu geri alabilir. Şu anda, Base’in sahtekarlık kanıtları ve doğrulaması Coinbase ve Optimism topluluğu kombinasyonu tarafından ele alınmakta; büyük bir üçüncü taraf "izleyici" ekosistemi henüz yok, ama zamanla bunun merkeziyetsiz hale gelmesi bekleniyor. Base ile ana güven varsayımı sıralayıcı dürüstlüğü ve çalışma süresidir: Coinbase sıralayıcıyı çalıştırır ve eğer çevrimdışı kalırsa, kullanıcıların fonları çekmesi için beklemesi gerekebilir (potansiyel olarak meydan okuma süresi sona erene kadar). Eğer işlemleri sansürlerse, kullanıcılar hala çıkış yapabilir ama bunu zincir üstü bir kanıt mekanizması aracılığıyla yapmaları gerekebilir. Coinbase’in marka değeri ve yasal sorumluluğu kötü davranışlara karşı bir savunma olarak harekete geçer. Ayrıca dikkat çekicidir ki, Base tüm işlem verilerini Ethereum’a yayınlamaz (Optimism zincirleri çağrı verisi sıkıştırma teknikleri kullanır), ama hala gerekirse zinciri yeniden oluşturmak için yeterli veri sağlar. Merkezsizleşme açısından, Base şu anda Solana veya zkSync’den daha merkezcil – blok üretimini kontrol eden tek bir varlık var. Ancak, geçerliliği Ethereum’un merkezsiz yapısından gelir, bu çok sağlam bir temeldir. Birisi, Base’in Ethereum üzerinden artırılmış güvenlik ve kolay kullanım için uygulama katmanında belli bir merkezsizleşme değerini değiştirdiğini söyleyebilir. Şiddetli bir çılgınlık sırasında, Base’in Ethereum’a olan bağımlılığı çift taraflı bir kılıç olabilir: Eğer Ethereum aşırı derecede yoğunlaşırsa veya sorunlar yaşarsa, Base dolaylı olarak etkilenebilir (örneğin, çağrı verisi göndermek çok pahalı hale gelirse). Ancak, Ethereum’un başarısız olma olasılığı, gelişmişliği göz önüne alındığında son derece düşüktür.

• zkSync, Ethereum’un L1 güvenliğini daha da güçlü bir şekilde kullanan bir sistemdir: zkSync işlemlerinin her toplu grubu, Ethereum’un doğruladığı bir geçerlilik kanıtı ile gelir. Bu, geçersiz bir durumun zkSync üzerinde sonlandırılabileceği bir senaryonun olmadığı anlamına gelir, çünkü kriptografik kanıt bunu basitçe izin vermez – iyimser toplamalarda teorik olarak yalnızca bir sahtekarlık kanıtı zamanında sunulursa elde edilen bir Ethereum güvenlik eşdeğeri seviyesi. zkSync’in durumunda, güvenlik dürüst izleyicilere dayanmaz (prover’ın merkezsizliği canlılık için önemli olsa da). Şu anda, Matter Labs ve birkaç diğeri kanıtlayıcı düğümleri çalıştırmakta, bu da Base’in sıralayıcı sorununa benzer bir merkezsizleşmeye yol açar. Eğer bu kanıtlayıcılar durursa, zincir durabilir (yeni durum güncellemeleri olmaz) başka birisi kanıtlama anahtarlarıyla devralıp devam edene kadar. Ekip muhtemelen bunu merkezsiz hale getirmek için önlemler almıştır, belki gelecekte topluluk tarafından çalıştırılan kanıtlayıcılar izin verilecektir. Merkezsizleşme açısından, zkSync’in sıralayıcısı da şu anda merkezsizi (proje takımı tarafından işletiliyor), bu yüzden pratikte kimin işlemleri sipariş edeceği henüz izinsiz değil. Bu bileşeni de merkezsizleştirmeyi taahhüt ettiler, ama biraz zaman alabilir. Yine de, zkSync konsensüs katmanında Ethereum’un merkezsizliğini miras alır – kullanıcılar her zaman Ethereum’un durum geçişlerini doğrulama güvenliğine sahiptir. Yoğun trafik senaryosunda, zkSync’in ZK kanıtları ağın sahtecilik anlaşmazlıklarında bocalamasını önler, bu da iç huzuru sağlar. Diğer yandan, kanıt üretmek hesaplama açısından ağırdır; aktivite tavan yaparsa, sıralayıcı kanıtlar hazır olmadan işlemleri kabul etmeyi geciktirmek zorunda kalabilir (Boojum gibi yükseltmeler bu durumu hafifletmeyi hedeflemektedir). Özetle, zkSync’in güvenlik modeli son derece sağlam; operasyonlarının merkezsizlik durumu bir iş devamında ama felsefi olarak Ethereum’un değerleriyle uyumlu.

Bağlanabilirlik ve Ağ Etkileri, geniş bir anlamda kullanıcı fonlarının güvenliği açısından “güvenlik” açısından başka bir boyuttur. Solana kendi ekosisteminde var olur, bu nedenle varlıkları diğer zincirlerle (Ethereum gibi) köprülerden geçirmek harici köprü protokollerine dahil olur ki bunlar tarihsel olarak başarısızlık noktaları olmuştur (örneğin, 2022'deki Wormhole köprü hacki Solana-Ethereum köprüsünde 300 milyon dolarlık yüksek profilli bir istismar oldu). Bunun aksine, Base ve zkSync Ethereum üzerinde oldukları için kullanıcıların varlıkları Ethereum köprüsü (akıllı sözleşmeler) aracılığıyla taşımalarına izin verir, tasarım gereği çok daha güvenlidirler. Üçüncü taraf bir saklamacıya ihtiyaç yoktur; biri L2’den Ethereum L1’e güvenli bir şekilde çekim yapabilir (sadece bekleme süresi veya kanıtlama süresi olur). Bu, Base/zkSync için fon güvenliği açısından büyük bir avantajdır. Eğer bir boğa piyasası çok sayıda köprülemeyi (insanlar farklı zincirlerde getirileri kovalamak için varlıkları hareket ettirerek) tetiklerse, Ethereum L2’leri Solana’daki harici bir köprüye göre daha fazla güven verebilir. Ancak, Solana daha iyi köprüler entegre ediyor ve hatta Ethereum’a (ve Cosmos gibi diğer zincirlere) bağlantı kurmak için yerel çözümler keşfediyor. Yakın zamanda Wormhole'un yeni gardiyanları ve zincirler arasında stablecoin hareketini daha güvenli hale getiren Circle’ın USDC için Zincirler Arası Transfer Protokolü gibi projelerden yararlandı. Yine de, algı o ki Ethereum L2’leri Ethereum’un bir uzantısı ve böylelikle varlıklar için “daha güvenli” mekanlar olarak görülüyor, oysa bir alternatif L1’e geçmek korumalı alanın dışına çıkmak gibi algılanıyor.

Merkezsizleşme etik perspektifinden, Ethereum'un topluluğu (Base ve zkSync'nin miras aldığı) güvenilir tarafsızlık ve sansüre direnç üzerine yoğunlaşmıştır. Coinbase, merkezi bir borsa olmasına rağmen, bugüne kadar Base'i bu değerlere uygun olarak işletti (bilinen bir sansür olayı yok). Matter Labs benzer şekilde açık kaynak ethosuna sahiptir (nihayetinde; her şeyi hemen açık kaynak yapmadığı için başlangıçta biraz eleştiri almışlardı ama bunu düzeltmeye çalıştılar). Öte yandan, Solana’nın topluluğu genellikle performans ve kullanıcı deneyimine odaklanır, zaman zaman Ethereum maksimalistlerinden merkezsizleşme konularında eleştiri alır. Ama dikkat çeker ki, Solana’nın merkezsizleşmesi gelişiyor – örneğin, “Nakamoto katsayısı” (merkezsizleşme metrikleri) birçok diğer zinciri, bazı L2 sıralayıcı setleri de dahil, aştığı bildiriliyor. Şimdi iki bağımsız istemciye sahip olmasıyla, Ethereum'un hala (başka istemciler olmasına rağmen) tek bir istemci Geth tarafından hakimiyet altında olduğu tek bir yazılım hatası noktasını bile ortadan kaldırdı.

Özetle, üç ağ da güvenlik konusunda iyi puan alır, ancak farklı yollarla. Solana: kendi sağlam PoS ağı tarafından güvenli, ama daha "kendi başına" ve tarihsel olarak Ethereum’dan daha az merkezsiz olarak algılanmış; Base: Ethereum’un konsensüsü ile güvenli, ama merkezi bir operatörle – bu model Coinbase işbirlikçi olduğu ve Ethereum güvenli olduğu sürece çalışır; zkSync: ileri düzey kriptografi ve Ethereum ile güvenli, operasyon merkezsizleşmesi ufukta. Kullanıcılar, güven modellerine dayalı olarak seçim yapacaklar: bazıları Solana’nın egemenliğini (Ethereum’a bağlı olmamak) tercih ederken, diğerleri Base/zkSync’de Ethereum destekli güvenliğin rahatlığını tercih edecek. Eğer hakimiyet sağlanacaksa, kazanan ağ güvenlikte gerektiğinde zayıflamayacak olmalıdır. Bir büyük istismar veya boğa koşusunda uzun süreli ağ kesintisi güveni ciddi şekilde zedeleyebilir. Solana, geçmiş kesintilerden sonra düzeltmelerini test ediyor ve stabil görünüyor; Base ve zkSync göreceli olarak daha yeni ama zamanla test edilmiş Ethereum güvenliği ile destekleniyor. Yakın bir çağrı – şu anda burada parlamayan bir zayıflık yok, ama Solana’nın geçmiş kesintileri ve ekosistemdeki köprü hack’leri dikkatli hikayelerdir ki bunun geçmişte kaldığını kanıtlamaya devam etmeleri gerekmektedir.

Ekosistem Derinliği: DeFi, NFT’ler, Sosyal ve Ötesi

Hangi ağın bir sonraki boğa koşusunda baskın olabileceğini değerlendirmenin bir yolu, kullanıcılar, geliştiriciler ve sermayenin nerede toplandığını görmek – aslında, her ekosistemin zenginliğidir. Üç ağ da geniş ekosistemler kuruyor, ama bugüne kadar farklı odak noktaları ve başarılarıyla:

• Merkezi Olmayan Finans (DeFi): Solana’nın DeFi ekosistemi 2022 ayı piyasasında ciddi zarar gördü (TVL küçüldü, bazı projeler çöktü veya taşındı). Yine de, 2024 itibarıyla güçlü bir şekilde geri döndü. Şu anda Solana, yüksek likiditeli DEX'ler (Raydium, Orca, Jupiter agregatörü), borç verme protokolleri (Solend, Mango), stablecoin piyasaları (yerel USDC ihracı dahil), türev platformları (Drift gibi) ve daha fazlasını sunmaktadır. 2024'ün ilk yarısında Solana’nın tüm DEX işlemlerinin %81’ini gerçekleştirdiği ve 2025 ortasına kadar neredeyse 890 milyar dolar DEX hacmi temizlediğine dair istatistik, DeFi yeniden canlanmasının göstergesidir. Solana’nın DeFi çekiciliği büyük ölçüde hızlı, ucuz işlemler sunabilmesinde yatmaktadır, bu da perakende trader’lar ve arbitraj botları için idealdir. Ekosistem, daha yavaş zincirlerde çalıştırılması zor olan sipariş defteri tabanlı borsalar (Serum geçmişte, şimdi Phoenix) gibi yeniliklerle de dikkat çekmiştir. 2024'ün 4. çeyreği itibarıyla, Solana’nın DeFi TVL (~~9 milyar dolar) aslında bazı Ethereum'un L2'leri artı diğer L1'ler kadar hatta daha fazla haline geldi, onu bir DeFi merkezi yeniden kurdu. Base’in DeFi, buna karşı daha yeni ve TVL açısından daha küçük (2024 sonu itibarıyla ~~2–3 milyar dolar), ama önemli kullanım hacmi gördü. Base’in en büyük DeFi uygulamaları, DEX’ler (Aerodrome, ve Uniswap da orada kurulmuştur) ve bazı ortaya çıkan borç verme protokolleri olmuştur. İlginç bir şekilde, Base’in DeFi profili "CeFi’ye yakın" bir faydaya da eğiliyor – örneğin, Coinbase, Base için cbETH (likit bir stake tokenı) ve cbBTC yarattı, varlıkları köprülemek için kolaylık sağlamak adına. Bu varlıkların Base üzerinde yüksek likiditeli bir şekilde ticareti, onun kısmen merkezi bir borsa likiditesinin DeFi’ye uzantısı olarak işlev gördüğünü göstermektedir. Dahası, Base yeni bir şekilde dikkat çekici hale geldi.İçerik: varlık sınıfları, belirteçli AI ajanları gibi. 2024'ün sonlarında, Base, AI tarafından üretilen ajan belirteçlerinin yeni modasında önemli bir ticaret dilimini ele geçirdi – bu kategoride "Solana'nın öncüsü olan [AI belirteç] GOAT'tan pazar payının büyük bir kısmını aldı". Bu, Solana ile yeni anlatılar ortaya çıkarsa rekabet edebileceğini gösteriyor. Buna karşılık, zkSync’in DeFi’si daha küçük bir tabandan inşa ediliyor. 2025'in başlarında, içine ZigZag (DEX), Mute (DEX) ve çeşitli getiri çiftlikleri gibi projelerin dahil olduğu DeFi değerinde neredeyse 0.5 milyar dolara ulaştı. Ethereum'un önde gelen protokollerinden daha fazlasının zkSync üzerine dağıtılması bekleniyor; gerçekte ise, en büyük DeFi protokollerinden biri olan MakerDAO, bir ZK-rollup üzerine dağıtımı tartıştı ve zkSync gelecekte bir aday olabilir. zkSync’in kurumları açıkça hedeflemesi, orada tipik kripto-natif DeFi’ye ilaveten gerçek dünya varlık DeFi'sinin (zincir içi fonlar, tahviller gibi) de gelişebileceği anlamına gelir. Örneğin, tahvil piyasaları veya döviz piyasaları bir boğa koşusu sırasında daha geniş bir şekilde zincire taşınırsa, zkSync, uyumluluk odaklı özellikleri ve kurumlarla ortaklığı nedeniyle tercih edilen bir ağ olabilir.

• NFT ve Oyun: NFT aleminde, Solana, Ethereum'dan sonra en büyük ikinci NFT ekosistemiydi. Toplamalar arasında Degenerate Ape Academy, Solana Monkey Business ve daha sonra y00ts ve DeGods gibi projeler önemli değer kazandı. Solana'nın en iyi NFT projelerinden bazıları Ethereum veya Polygon'a (örneğin, 2023'te DeGods ve y00ts) taşındı, bu da Solana'nın NFT ticaret hacmini azalttı. Yine de, Solana hala düşük maliyetli koleksiyonlar ve oyunla ilgili NFT’lerle gelişen bir NFT sahnesine sahip, Magic Eden gibi pazar yerleri de (Solana'da başladı) var. NFT’ler için Solana'nın avantajı yine düşük maliyet ve hızlı sonuçlanmadır – yüksek ücretlerden endişe etmeden NFT’leri basmak ve ticaret etmek, farklı bir yaratıcı ve koleksiyoncu demografisini çekiyor. 2024 sırasında, oyun için sıkıştırılmış NFT’ler ve gerçek olaylara bağlı NFT’ler gibi yeni konseptlerle entegre edilmiş NFT’leri gördük. Eğer bir sonraki boğa koşusu başka bir NFT çılgınlığı dalgasını getirirse, Solana ucuz ürünler, oyun varlıkları, müzik NFT’leri gibi daha kitlesel pazara yönelik kısmını yakalamaya iyi bir şekilde yerleşmiştir. Base’in NFT ekosistemi, insanların milyonlarca NFT bastığı Onchain Yazı ile başladı (Coinbase’in “Base, Introduced” NFT serisi gibi). Base ayrıca sosyal medyayı NFT’lerle birleştirerek konuşulan Zora’nın “Her gönderi bir NFT’dir” konseptinin evi oldu. Ek olarak, Coinbase'in NFT pazarı doğrudan Base ile entegre edilebilir, potansiyel olarak Coinbase'in NFT çabalarını L2'lerini kullanarak canlandırabilir. Yani Base, daha geniş bir kitleye hitap eden NFT’lerde (belki Instagram benzeri deneyimler yoluyla veya influencer tokenleriyle) güçlü bir gösterim görebilir. Bir anekdot: Base lansmanı yapıldığında, ilk büyük NFT projesi friend.tech tarafından “Orb” (sosyal hesapları temsil eden) idi ve bu önemli hacimi tetikledi. Bu tür sosyal-NFT örtüşmesi, Base'in benzersiz bir nişini tanımlayabilir. zkSync’in NFT ve oyun yetenekleri teknik olarak mükemmeldir (oyun içi varlıklar için hızlı kesinlik harikadır). zkSync üzerinde birkaç NFT basımı ve bazı oyun projeleri incelemeleri oldu. Ekosistem daha küçük, ancak Ethereum NFT’leri çok pahalı hale geldiğinde, zkSync, yüksek değerli NFT’ler için cazip bir alternatif olabilir (insanlar pahalı sanat eserleri gibi şeyler için kalıcılığı sağlamak adına Ethereum üzerinde bir yan zincir yerine bir ZK-rollup’u tercih edebilirler). Ayrıca, zkSync’in web3 oyunlarına yönelik atılımı göz önüne alındığında (vizyonunda özellikle oyunlardan bahsediyorlar), orada bir dizi blockchain oyununun piyasaya sürüldüğünü görebiliriz. Bir boğa koşusunda, “kazanmak için oyna” veya benzeri trendler tekrar ortaya çıkarsa, zkSync bunu hem ölçek hem de Ethereum’un güvenilirliği sunarak yakalamaya çalışabilir (bazı oyun geliştiricileri, örneğin Terra'nın çöküşünü gördükten sonra, orada bazı oyunların olduğu gerçeğiyle daha fazla güvenebilir – her ne kadar Solana tamamen farklı olsa da, algılar önemlidir).

• Sosyal ve Web3 Uygulamaları: Burada farklı stratejiler görüyoruz. Solana ticaretin ötesinde tüketici uygulamalarına hamle yaptı – özellikle Solana Pay’i (bir ödeme protokolü) piyasaya sürerek 2023'te Shopify ile USDC ödemeleri için entegrasyonla desteklendi, bu da tüccarların Solana üzerinde sabit coin kabul etmelerini kolaylaştırdı. Bu, Solana'nin bir ödeme ve ticaret zinciri olma amacını gösteriyor. Solana ayrıca bir Android telefonu olan Saga telefonunu, içinde entegre bir Solana kripto cüzdanıyla tanıtarak Web3 mobil umutlarını sergiledi. Bu çabalar doğrudan boğa koşusu spekülasyonunu artırmayabilir, ancak gerçek dünya kullanım alanları için altyapı oluştururlar. Bir boğa piyasasında, eğer kripto ödemeleri artarsa veya mobil uygulama entegrasyonları popüler hale gelirse, Solana bu temelden fayda sağlayabilir. Base açıkça Web3 sosyal alanına yöneldi. Coinbase Wallet'ın Base'in “sosyal” uygulamasına dönüşmesi ve Zora’nın yaratıcı tokenlerindeki patlaması bunun önemli bir örneği. Base, crypto sosyal ağları, kişisel tokenler ve topluluk ödülleri için zincir haline gelebilir çünkü Coinbase bunu aktif olarak teşvik ediyor. Twitter-benzeri veya Reddit-benzeri merkezi olmayan sosyal platformlar, düşük ücretleri ve kolay başlangıcı göz önüne alındığında Base’de bir yuva bulabilir (bir Coinbase hesabıyla giriş yapmayı ve merkezi olmayan bir sosyal uygulamayı engeller olmadan hemen kullanmayı hayal edin). Bazılarının tahmin ettiği gibi, “SocialFi” bir sonraki boğa koşusunda bir moda sözcük haline gelirse, Base sosyal içeriğe bağlı milyonlarca mikro işlem ile zaten bu anlatıya öncülük ediyor. zkSync henüz spesifik bir sosyal uygulama hareketi yapmadı, ancak teknoloji, özel sosyal işlemler veya kimlik çözümleri gibi ilginç şeylere olanak sağlayabilir (ZK kanıtları, kimlik bilgilerini ifşa etmeden doğrulama yapmak için harikadır). Matter Labs ayrıca kimlik ve gizliliği odak alanları olarak sıkça belirtir. zkSync’in, güvenliği ve gizliliği sağlamak için ZK kanıtlarını kullanan merkezi olmayan kimlik veya mesajlaşma projeleriyle ortak olması muhtemeldir. Bir boğa koşusunda, gizlilik teması olabilir (özellikle insanlar zincir üzerindeki verilerin kamuya açık olduğunun daha fazla farkına vardıkça) ve zkSync, Solana veya Base'den daha doğal olarak ZK tabanlı gizlilik katmanlarını entegre etme yeteneğini öne çıkarabilir.

• Geliştirici Kabulü: Geliştirici metriklerine değindik, ancak karşılaştırmalı olarak tekrar edersek: Solana 2024’te yeni geliştiriciler için en önemli mıknatıs haline gelerek, a16z verilerine göre kripto kurucuları arasında ilgi payını %5’ten %11’in üzerine çıkararak büyük bir artış elde etti. Base de geliştirici ilgisinde büyük bir artış gördü (kurucuların yaklaşık %10.7'si, neredeyse Solana ile eşit bir hâle geldi). Bu, her iki platformu da Ethereum’un hemen arkasındaki seçkin bir konuma yerleştiriyor (Ethereum ~%20 idi). zkSync, bu geniş anketlerde o kadar yüksek kaydedilmedi, muhtemelen daha yeni olduğu ve Ethereum ölçeklendirmeyi hedefleyen birçok geliştiricinin öncelikle daha yerleşmiş L2’lere (Arbitrum, vb.) gitmiş olabileceği için. Ancak, 2025'in başlarında zkSync üzerinde 200'den fazla proje vardı ki bu önemli. Geliştirici tercihi genellikle mevcut uygulamaların zenginliğine dönüşür. Bu noktada, Solana ve Base açıkça zkSync’ten daha geniş bir uygulama yelpazesine sahip ve geliştirme aşamasında. Solana, daha uzun süredir var olmanın ve zayıf projeleri elemek ve kararlı ekipleri çekmek için tam bir boğa-ayı döngüsüne sahip olmanın avantajını yaşıyor. Base, anında EVM uyumluluğundan yararlanıyor – herhangi bir Ethereum uygulaması minimal değişikliklerle Base'e dağıtılabilir ve Coinbase kullanıcılarına erişim sağlayabilir. Gerçekten de, Uniswap, Aave, Compound ve diğer Ethereum’un önde gelen projeleri Base üzerinde dağıtıldı veya dağıtılması planlanıyor, oysa Solana'nın kendi yerel eşdeğerleri var (örneğin, Uniswap yerine Orca, Compound yerine Solend, vb.). zkSync, EVM ile uyumlu olduğu için teorik olarak Base kadar dağıtıma kolay erişim sağlar; sadece odak ve teşvik meselesidir ki daha azı bunu yapmıştır. Bu, güçlü kullanıcı büyümesi gösterirse veya tokenleriyle teşvik programları başlatırlarsa (örneğin, ZK token hazinesi tarafından finanse edilen likidite madenciliği veya hackathonlar) boğa pazarında hızla değişebilir.

Ekosistem karşılaştırmasının özeti: Solana, şu anda en derin, en kendi kendine yeten ekosisteme sahiptir (büyük DeFi pazarlarını, kendi NFT kültürünü, hatta perakende ödeme uygulamalarını kapsar). Base, Ethereum'un üzerine inşa edilen hızla büyüyen bir ekosisteme sahiptir – yeni sosyal token alanlarında mükemmel ve CeFi ve DeFi’yi birleştiren etkinlikler için bir merkez görevi görür. zkSync’in ekosistemi en genç olanıdır ancak özellikle ZK-rolluplarının büyük Ethereum dApp’leri ve kurumlar için tercih edilen ölçeklenme çözümü hâline gelmesi durumunda patlayıcı bir genişleme görebilir. Her biri biraz özelleşmeye sahiptir: Solana yüksek frekanslı DeFi ve tüketici uygulamaları için, Base sosyal odaklı Web3 ve kolay fiat entegrasyonu için, zkSync ise ZK kanıtlı güvenli DeFi ve potansiyel olarak kurumsal kullanım alanları için. Bir boğa koşusunda, bu segmentlerin tümü (DeFi, NFT’ler, sosyal, oyun) genellikle aynı anda patlar, bu nedenle en fazla alanı veya döngünün kültürel merkezini yakalayabilen platform bir kazanan olabilir. Son döngüde, örneğin, Solana bir süre kültürel bir merkezdi (Solana Summer meme'leri ile). Base ve zkSync, yeni kullanıcılara hitap ederek (Coinbase yönlendirmesi aracılığıyla Base, parlak yeni teknoloji ve muhtemelen büyük airdrop toplulukları aracılığıyla zkSync) bu payeyi kazanmaya çalışacaktır.

Dinamik ve Pazar Duyarlılığı

Son karşılaştırma faktörü daha öznel ancak kritik: boğa koşusuna girerken dinamik ve duyarlılık. Kripto boğa piyasaları genellikle anlatı rüzgarları taşır – yatırımcılar ve kullanıcıların bağlandığı bir hikaye (örneğin, “DeFi Yazı”, “Ethereum katilleri”, “NFT çılgınlığı” vb.). Üç rakibimiz etrafındaki anlatıları değerlendirelim:

Solana'nın anlatısı şüpheden iyimserliğe kaydı. FTX çökmesi sonrası (burada Solana'nın fiyatı ve itibarı sıkı bağlar sebebiyle bir darbe aldı), birçok kişi onu gözden çıkardı. Ancak 2023 sonlarına doğru ve 2024 boyunca, Solana sadece toparlanmakla kalmadı, bağımsız olarak da gelişmeye başladı. Fiyat performansı bunu belgeledi: SOL, birçok üst düzey varlığı geride bıraktı, hatta 2025 başı itibarıyla Ether’i yaklaşık 8 kat geçti. Solana’nın piyasa değeriyle ilk 10’a geri dönmesi ve 2024 sonlarında 100 milyar dolarlık değerlemeyi geçmesi, büyük paranın yeniden canlandığına işaret etti. Şu anda bir *"underdogİçerik: Solana'nın etrafındaki çevre "rakip haline geldi”. Meraklılar, yüksek veri işleme kapasitesi ve büyüyen topluluğuyla Solana'yı savunarak, onu "ölçeklenmiş DeFi'yi gerçekten sunan bir Ethereum alternatifi” olarak çerçeveliyorlar. Bu duyguyu, Solana'nın piyasa değeri açısından 100 milyar dolar kulübüne katıldığı ve zaman zaman piyasa rallilerine öncülük ederek birden fazla yılın zirvelerine ulaştığı haberlerinde görüyoruz. Solana'nın savunucuları ayrıca bağımsız geliştirici kültürünü de seviyorlar, ki bu kültür genellikle daha deneysel bir bakış açısına sahip (Rust tabanlı geliştirme, ölçeklendirmeye farklı yaklaşımlar) ve EVM kitlesinden daha farklıdır. Hatırlarsak, 2021 boğa piyasasında Solana büyük bir ilgi gördü – bu, merkeziyetsiz borsa (DEX) hacimlerinde hakimiyet gibi gerçek başarılardan dolayı bir sonraki boğa piyasasında geri dönebilir. Öte yandan, Solana'nın hala çözülmemiş bazı sorunları var: örneğin, FTX iflas masası gelecek yıllarda (düzenli bir şekilde) satılabilecek büyük miktarda SOL tutuyor ve bazı yatırımcılar bunu potansiyel satış baskısı olarak görüyor. Ayrıca, SEC’in duruşu Solana’ya ABD pazarlarında biraz düzenleyici indirim ekliyor. Ancak, uluslararası düzeyde ve genel kripto topluluğunda, bu endişeler Solana’nın görünen büyümesine kıyasla hafif kalabilir. Eğer perakende kullanıcılar hızlı kar ve ucuz işlemler peşinde kriptoya geri dönerse, Solana'nın hızlı ve kullanıcı dostu zincir markası kullanıcı sayılarında ve işlemlerinde baskın hale gelebilir – tıpkı 2024’de olduğu gibi, aktif adres sayılarında geniş bir farkla lider olduğunda (100M+ aylık adresler).

Base’in anlatısı, Coinbase’in itibarı ve ana akım kullanıcıları dahil etme temasıyla iç içe geçmiş durumda. Birçok kişi Base’i Web2 ve Web3 arasında bir köprü olarak görüyor – Coinbase, normal uygulama kullanıcılarını Base üzerinde kripto deneyimlerine sorunsuz bir şekilde yönlendirebilir. Buradaki anlatı “en büyük düzenlenmiş borsa yoluyla kitlesel benimseme” olarak ifade ediliyor. Bu, boğa piyasasında birçok yeni geleni çekebilecek güçlü bir hikaye. Ethereum'daki MetaMask ve yüksek ücretlerle uğraşmak yerine, yeni bir kullanıcı muhtemelen bir Coinbase uygulaması özelliği aracılığıyla farkında olmadan Base ile etkileşime giriyor olabilir – örneğin, Coinbase’in bir NFT’nin doğrudan satın alınmasını veya Base üzerinde çalışan bir oyuna katılımı etkinleştirdiğini hayal edin, kriptonun tüm karmaşası altında. Bu, boğaların sevdiği türden bir benimseme anlatısıdır. Base piyasaya çıktığında bunun ipuçlarını gördük; merkezi devlerin bile DeFi ve açık ağları benimsemek istediğini doğrulama olarak övüldü. Base’in tokeni olmaması ironik bir şekilde ona farklı bir tür meşruiyet kazandırdı – sadece başka bir spekülatif lansman değil, Coinbase'in zincir üstü ekonomiyi büyütme stratejik hamlesiydi. Boğa koşusunda, Base’in pompalayacak yerel bir coini olmasa da, muhtemelen ETH’ye değer katacaktır (çünkü Base’de gaz için ETH kullanılıyor). Bu nedenle, ETH maksiler, Base’in başarısına kök salabilir, çünkü daha fazla ETH yakar. Duygusal olarak, Base hızlı bir şekilde L2’ler sıralamasında zirveye çıkmasıyla birçok kişiyi etkiledi, ancak biraz dikkat de var: token teşvikleri olmadan aktivite devam edecek mi? 2024 sonunda ve 2025’te Zora sosyal tokenları gibi yeni yeniliklerle süregelen büyüme kanıtı, duyguyu olumluya çeviriyor – Base bir numara atıcıdan biri olmamış görünüyor. Başka bir anlatı da "süper zincir" anlatısı: Base’in Optimism ve diğer OP Stack zincirleriyle bir araya gelerek teknoloji ve potansiyel likidite paylaşarak bir ağlar ağı oluşturduğu anlatısı. Bu işbirlikçi yaklaşım (tam rekabetçi yerine) Base'in diğer L2'leri öldürmeye çalışmadığını, ama daha büyük bir pastayı inşa etmek istediği anlamına gelebilir. Bu, kullanıcıları ve geliştirenleri Base’e yatırım yapmanın sadece bir şirketin ürününe değil, geniş bir Ethereum ölçeklendirme stratejisine dahil ettikleri konusunda rehber edebilir. Sonuç olarak, boğa koşusu teması ana akım kullanıcıları kapsama içeriyorsa, Base bu tartışmada ön ve merkezde olacaktır, bu da kullanıcı sayısı ve işlem hacimlerinde baskın olma beklentileri açısından iyiye işaret ediyor.

zkSync’in anlatısı teknoloji liderliği ve Ethereum'un geleceği üzerine kurulu. Kriptoda uzun vadeli olan ve teknik üstünlüğe inananlara hitap ediyor. Anlatı şu şekilde özetlenebilir: “Sıfır bilgi rollup’ları ölçeklendirme için nihai çözüm – en zarif ve güvenli çözüm – ve zkSync bu devrimin ön saflarında yer alıyor.” Gelecek boğa piyasasında, ZK kanıtlarına (ölçeklendirme, gizlilik, kimlik için) yönelik heyecan varsa, zkSync alandaki gözde protokollerden biri olabilir; geçmiş döngülerde etkileşim anlatılarını yakalayan Polkadot ve Cosmos’a benzer şekilde. Tokeni artık canlı olan ZK, sıcak bir varlık haline gelebilir, bu da dikkatleri zkSync’in ağ metriklerine çekecektir (insanlar genellikle tutukları zincirin performansını takip ederler). Bazı analistler şimdiden 2025 yılına kadar “zkSync Ethereum'un en güvenilir ölçeklendirme protokollerinden biri haline gelebilir” öngörüsünde bulunuyor, özellikle Ethereum kabulü artmaya devam ederse. Tedbirli görüş, zkSync’in ekosisteminin kalıcılığını henüz kanıtlayamadığı yönünde – birçok erken kullanıcı çoğunlukla airdroplar için oradaydı. Ancak boğa piyasaları etkinlikleri yeniden canlandırmak için bir yol bulur; spekülasyon arttığında uyuyan projeler bile canlanır. Matter Labs’in büyük hareketler yapması, örneğin üst düzey bir DeFi protokolünü teşvik programı ile cezbetmesi veya binlerce oyuncunun oynadığı bir oyunu tamamen zkSync üzerinde çalıştırarak sergilemesi gibi durumlarda, hayal gücünü yakalayabilir. Ayrıca bir topluluk duyarlılığı yönü de var: Ethereum safkanları, Ethereum'un yol haritasıyla uyumlu oldukları için zkSync (ve diğer L2’ler) üzerinde Solana’yı tercih edebilirler. Kripto kabileleri terimleriyle, Ethereum topluluğu, Solana’nın topluluğundan çok daha büyük, bu yüzden bütün bir topluluk belirli bir L2 etrafında “bir sonraki büyük şey” olarak birleşirse, o L2 hakim olabilir. Arbitrum 2021-22’de buna biraz sahipti, tercih edilen rollup oldu. 2025 yılına kadar, rüzgarlar ZK-rollup’lara doğru kayabilir. CoinDesk yıl sonu raporu “ZK-rollup’lar ve modüler blok zincirleri bir sonraki ölçeklenebilirlik dalgasını sürükleyecek” tahminini yaptı – bu, düşünce liderlerinin ZK anlatısının parlayacağını beklediklerini gösteriyor. Bu gerçekleşirse, zkSync yatırımcıların etrafında toplanabileceği canlı bir ekosistem ve token ile en önemli ZK-rollup’lardan biri olarak muazzam kazanç elde edebilir.

Son olarak, pazar payı ve hakimiyet metriklerini dikkate alalım: 2025'in başı itibarıyla, Solana bazı metriklerde liderdir, örneğin aktif adresler (aylık yaklaşık 100M) ve günlük DEX hacim payı (2024 sonlarında %30+). Base, Layer-2 işlemlerinde (tüm L2 aktivitesinin neredeyse yarısı) ve hızlı kullanıcı artışında (benzersiz adreslerde 2024'te %2,100 artış) lider konumdadır. zkSync ise belki inovasyon sayısında (ilk zkEVM ana ağı) ve belirli nişlerde büyüyen payda (zincirdeki RWA pazarının %25'i) lider durumdadır. Her biri bir tür hâkimiyet iddiasında bulunabilir:

• Solana, bağımsız bir Layer-1 meydan okuyan olarak bazı kullanım istatistiklerinde hüküm sürdüğünden.
• Base, en hızlı büyüyen L2 olarak, en büyük düzenlenmiş borsa ile derin bağlara sahip olduğu için.
• zkSync, ölçeklendirmede ileri kriptografinin meşalesini taşıdığı için.

"Bir sonraki boğa koşusunda hangisi hâkim olacak?" sorusu tek bir isim olarak cevap bulmayabilir. Her birinin farklı alanlarda hâkim olması makul. Solana, perakende ticaret hacimleri ve göz alıcı tüketici dApp etkinliğinde hâkim olabilir. Base, yeni kullanıcıları içeri çekme ve toplam işlem sayısında hâkim olabilir. zkSync ise anlatıda ve belki de kurumsal DeFi kabulünde hâkim olabilir. Tek bir "genel" hâkim olanı adlandırmaya zorlanıyorsanız, alternatif bir L1’in (Solana) daha fazla değer ve etkinlik yakalayıp yakalayamayacağını veya Ethereum’un katmanlı yaklaşımı (Base ve zkSync'in bulunduğu yerler) ile rekabet edebileceğini değerlendirmeniz gerekir.

Ethereum, kesinlikle değer açısından en büyük ekosistem olmaya devam edecektir – ancak bu kullanımın çoğu L2'lerde gerçekleşebilir. 2024'ün sonunda, Ethereum ana ağıyla büyük L2'lerini (Arbitrum, Base, Optimism) birleştirdiğinde, Ethereum genişletilmiş ekosistemi, DEX hacmi ve diğer ölçütlerde Solana'dan daha büyüktü. Örneğin, Ethereum + üst L2'ler, ölçülen dönemde Solana'nın 109 milyar dolarlık hacmine karşılık yaklaşık 150 milyar dolarlık DEX hacmine sahipti. Bu, kolektif L2'lerin zaten Solana'yı geride bıraktığını, ancak bireysel olarak Solana'nın herhangi birini yenebildiğini, Base'in son dalgalanmasına kadar ima ediyor. 2024'ün 4. çeyreğinde, Base %19'luk bir DEX hacmi payı kazandı, Solana'nın %30'u ve Arbitrum'un %10'una karşılaktı. Eğer Base bu çizgiyi sürdürürse, gelecekteki bir boğa senaryosunda tek zincir hacminde Solana'ya yetişebilir. zkSync'in payı henüz o seviyelere ulaşamadı; yoğun etkinlik açısından yetişmesi gerekiyor. Ancak, boğa piyasaları sıralamaları hızlı bir şekilde yeniden düzenleyebilir – tıpkı Base'in aylarda daha eski L2'lerin üzerine çıkması gibi, zkSync de doğru katalizörle (örneğin, bir can alıcı uygulama veya bir ZK platformunda likidite madenciliği patlaması) ilerleyebilir.

Geliştirici zihin yapısı ve uzun vadeli yaşam potansiyeli açısından, bir a16z raporundan dengeli bir görüş; Ethereum geliştiriciler için hala %21'lik payla en üst sırada, ancak Solana ve Base, her biri yaklaşık %11 yeni geliştirici ilgisi çekerek bir sonraki büyük yerler olarak ortaya çıktı. zkSync orada açıkça listelenmemiş, muhtemelen "diğerleri" altında toplanmış ya da henüz o kadar yüksek değil. Ama Ethereum'un temel katmanının, kapasite sınırları nedeniyle, kullanımı kendisinin domine etmeyeceğini varsayarsak, mücadele esasen Ethereum'un uyduları (Base, zkSync ve diğer L2'ler gibi) toplu halde ve bağımsız yüksek-throughput ekosistem (Solana) arasında olacaktır. Her ikisi de başarılı olabilir, ancak hâkimiyet birinin diğerlerini gölgede bırakmasını ima eder.

Görünüm: Bir Sonraki Boğa Piyasasında Kim Lider Olacak?

Tüm analizler göz önüne alındığında, Solana, Base ve zkSync, "hâkim olma"sında her biri kendine özgü bir şansa sahip, tanımlanma şekline bağlı olarak. Dominans kullanıcı aktivitesi, toplam kilitli değer, piyasa kapitalizasyonu veya kültürel etki ile olabilir. İleriye dönük bir değerlendirme ile sonlamak faydalı olacaktır:

• Solana, yüksek değerde ham etkinlik ve perakende odaklı aldatıcı etki alanlarında hâkim olmaya hazır. Piyasa coştuğunda memecoin'ler ve NFT’ler için kullanıcı h ayranlıklarını çekebileceğini kanıtladı. Bir sonraki boğa piyasası, ticaret ve oyun için milyonlarca yeni perakende katılımcısı getirirse, Solana, 2024 zirvelerinin de ötesinde bir patlama görebilir. Güvenilirlikteki iyileştirmeleri ve yeniden doğuşuyla ilgili olumlu anlatı ona rüzgar sağlar. Solana, boğa piyasası merkezlerinden biri haline gelebilirken, İçerik: 2021'deki haline geri dönmesi – fiyat ve kullanımda yeni zirvelere ulaşması ve döngünün viral dApps'lerine ev sahipliği yapması olası (belki de bir sonraki büyük oyun veya metaverse performans nedenlerinden dolayı Solana'yı tercih edebilir). Endüstri uzmanlarından gelen gerçeklere dayalı bir tahmin, Solana ekosistem değerinin önümüzdeki yıllarda Ethereum'un piyasa değerine meydan okuyacak şekilde büyüyebileceğini bile hayal ediyor. Bu spekülatif olsa da, bazılarının Solana'nın gidişatına olan yenilenmiş güvenini gösteriyor.

• Base, kullanıcı kazandırma ve kullanım genişliği açısından hakim olacak şekilde ayarlandı. Normal kullanıcıların zincir üzeri işlemler yapma engelini düşürdüğü için, bir boğa piyasası sırasında Base, işlem sayısı ve aktif adresler açısından en yoğun ağ olabilir. Base'in günlük işlemlerde L2'lerde lider olduğunu zaten gördük ve Coinbase daha fazla hizmeti entegre etme olasılığı (belki doğrudan perakende CBDC veya stablecoin ödemelerini Base üzerinde yapma ya da Base'i tüccar ve kurumsal hizmetleriyle entegre etme) ile büyüme üstel olabilir. Base, belki de en yüksek TVL'ye sahip olmayabilir (çünkü token ile fon kilitlemeyi teşvik etmez), ama zincir üzerinde bir şeyler yapan en fazla kullanıcıya sahip olabilir. Örneğin, 50 milyon Coinbase perakende kullanıcısının her biri bir NFT veya DeFi uygulamasını Base üzerinde tek tıklamayla denemeye kalkarsa, ağ etkileri şaşırtıcı olabilir. Base ayrıca makro olaylardan da fayda sağlayabilir – örneğin, ABD düzenleyicileri/cüzdanları uyumlu bir zinciri tercih ederse, Coinbase'in Base'i üzerinde yapı inşa etmek için "güvenli" bir seçim olarak görülebilir.

• zkSync, inovasyon ve DeFi ölçeklendirme anlatısında hakim olabilir. Tam yeteneklerini gösterdiğinde, ciddi DeFi oyuncuları için başvurulacak ağ haline gelebilir. Boğa piyasasının zirvesinde, zkSync 10k+ TPS ve zengin bir protokol paketi sunarsa, büyük kurumsal ticaret hacimlerini çekebilir (örneğin, yüksek frekanslı ticaret firmalarının zkSync'i hız ve Ethereum seviyesinde güvenliği kombinasyonu nedeniyle kullanmalarını hayal edin – Solana da HFT firmalarını çekti, ancak bazı TradFi Ethereum'un yasal ve teknik dökümantasyonuna aşinalık nedeniyle Ethereum uyumlu bir çözümü tercih edebilir). Ayrıca, zkSync gizlilik ile ilgili herhangi bir anlatıda da hakim olma şansına sahiptir – özel işlemler için layer-3'ler eklerse, kutudan çıkar çıkmaz bunu sunan tek seçenek olabilir, bu da o zamanlar belirli kullanıcılar için büyük bir çekim gücü olabilir. Tokenı, ZK, yatırımcıların ZK-rollup'ların büyük olacağına bahis yapması durumunda piyasa performansında da "hakimiyet" gösterebilir – ZK'nin piyasa değerinin spekülatif bir dalgada keskin bir şekilde yükseldiğini hayal edebiliriz, bu da kendisi zkSync üzerinde daha fazla merak ve geliştirmeyi tetikleyen bir geri besleme döngüsü haline gelir.

Sonuç olarak, bir sonraki boğa piyasasının gerçekte çok zincirli olması muhtemel. Tek bir zincir diğerlerini "öldürmeyebilir"; bunun yerine, her biri farklı sektörlerde öne çıkabilir. Kripto piyasası, birden fazla kazanan barındırabilecek kadar geniştir. Pratik terimlerle, kullanıcılar zincirden bağımsız olabilir: bir oyuncu bir oyun için Solana'da, bir DeFi taciri arbitraj için zkSync üzerinde ve bir içerik üreticisi sosyal tokenlar için Base üzerinde aynı boğa piyasası çılgınlığında olabilir.

Objektif, gerçeğe dayalı bir bakış açısı, Solana, Base ve zkSync'nin yaklaşan boğa piyasasında üst düzey platformlar olmaya hazır olduklarını söyler, ancak hakimiyet ölçülecek metriklere bağlı olacaktır. Solana, kanıtlanmış kapasite ve tutkulu bir topluluk ile önde, Base ise en büyük yeni kullanıcı huni ve güvenilir bir borsa desteği ile önde ve zkSync, Ethereum'un geleceğine uyumlu en gelişmiş ölçeklendirme teknolojisine sahiptir. Her biri son başarılarının momentumu taşıyor: Solana'nın DeFi ve adres sayısının tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaşması, Base'in hızlı benimsenmesi ve yeni sosyal finans modellerinin entegrasyonu ve zkSync'nin zkEVM'yi tanıtması ve önemli RWA değerini yakalaması.

Hangi ağın öne çıkacağı konusunda gerçeğe dayalı bir tahmin yapmak gerekse, makul bir senaryo: Ethereum L2'leri (Base ve zkSync ana oyuncular olarak) birleşik aktivite ve değer açısından herhangi bir tek alt-L1'i aşacak, Ethereum ekosisteminin genişleme trendini sürdüren bir görünüm taşıyor. Ancak, bireysel ağlar arasında, Solana çok iyi bir şekilde Ethereum dışında en yoğun L1 olarak kalabilir, ve Base en yoğun L2 olabilir, etkili bir şekilde bu ikisini en yüksek işlem ve kullanıcı sayısında başa baş bir yarışa sokabilir. zkSync belki kullanıcılar açısından biraz Base'in gerisinde kalabilir (Coinbase'in büyük avantajı nedeniyle), ancak büyük DeFi projeleri ve kurumların ödeme likiditesiyle birlikte daha fazla değer toplamaya başlayabilir, sağladığı güçlü güvence sayesinde.

Sonuç olarak, bir sonraki boğa piyasası, hepsini yöneten tek bir zincirin zaferiyle sonuçlanmayabilir – ancak her birinin kendi alanlarında dominant hale geldiğini görebiliriz: Solana, yüksek performanslı bir L1'nin Ethereum ile birlikte nasıl gelişebileceğini gösterecek, Base naht ve ana akım entegrasyonunun gücünü sergileyecek ve zkSync gerçek piyasalarda son teknoloji kriptografik ölçeklendirmenin gelişi olarak önemli olacak. Kripto meraklıları üçüne de dikkatle bakmalı: rekabetleri – ve birlikte var olmaları – bir sonraki boğa piyasasının çok zincirli lezzetini tanımlayacaktır. Birine bahse girmek yerine, en akıllıca yaklaşım, her birinin çoklu ağların birlikte kripto büyümesini yönlendirdiği bir gelecekte getirdiği farklı güçleri tanımak olabilir.