Kripto paraya yeni başlayan birçok kişi "coin" ve "token" terimlerinin birbirinin yerine kullanılabilir olduğunu düşünüyor. Bu bir hatadır çünkü aslında aynı değiller. Daha ileri düzey kullanıcılar, coinlerin bir para birimi işlevi gördüğünü, tokenların ise çeşitli amaçlar için kullanılabileceğini sık sık düşünürler. Bu doğru; ancak mesele sadece bundan ibaret değil.

Uzmanlar, bir coinin, Katman 1 blockchainine özgü olduğunu, tokenların ise mevcut zincirler üzerinde oluşturulduğunu söyleyeceklerdir.

Bu doğru.

Fakat bu iki tanım bile tam resmi anlatmaya yetmez.

Coinler ve tokenlar arasındaki farkı anlamak, yatırımcılar, geliştiriciler ve meraklılar için çok önemlidir.

Bu iki terim genellikle birbirinin yerine kullanılsa da, blockchain ekosisteminde temel olarak farklı kavramları temsil ederler. Kripto para birimi coinleri ve tokenları arasındaki teknik ve işlevsel farklılıklara derinlemesine bir göz atalım ve dijital varlık manzarasındaki rolleri hakkında kapsamlı bir genel bakış sunalım.

Kripto Para Birimi Coinleri: Blockchain Ağlarının Yerel Varlıkları

Temel bilgilerle başlayalım.

Kripto para birimi coinleri, genellikle "yerel coinler" veya sadece "kriptolar" olarak adlandırılır ve kendi blockchain ağlarının birincil varlıklarıdır.

Nasıl çalıştıklarını en kolay göstermek için Bitcoin (BTC) hakkında konuşabiliriz. Evet, ilk (ve hâlâ en etkili) kripto para birimi, bir coinin en bilinen örneğidir.

Kendi amacına uygun şekilde inşa edilmiş blockchain üzerinde çalışır ve ağın yerel para birimi olarak hizmet eder. Bir kez daha Bitcoin, yalnızca Bitcoin'in çalışabilmesi amacıyla yaratılan blockchain ağı içinde var olur. Bu kadar basit.

Kripto para birimi coinlerinin temel özellikleri şunlardır:

1. Bağımsız Blockchain: Coinlerin, kendilerine özgü bir blockchaini vardır. Bitcoin (BTC), Ethereum (ETH), Litecoin (LTC) ve Cardano (ADA) yerel blockchainlere sahip coinlerin diğer önemli örnekleridir.

2. Değişim Aracı: Coinler öncelikle dijital para olarak işlev görmek üzere tasarlanmıştır. Değer transferi için kendi ağları içinde ve giderek genişleyen dijital ekonomi içinde kullanılabilirler.

3. Değer Deposu: Özellikle Bitcoin olmak üzere birçok coin, zamanla değerini koruyabilen veya artırabilen dijital varlıklar olarak görülmektedir.

4. Madencilik veya Staking Ödülleri: Çoğu durumda, yeni coinler, ağın bütünlüğünü korumaya yardımcı olan katılımcılar için ödül olarak madencilik (PoW sistemlerinde) veya staking (PoS sistemlerinde) yoluyla oluşturulur.

5. Yönetişim: Decred (DCR) gibi bazı coin tabanlı sistemler, coin sahiplerinin protokol değişiklikleri ve ağ yükseltmeleri üzerinde oy kullanmasına olanak tanıyan yönetişim mekanizmalarını içerir.

Coinler benzer özelliklere ve amaçlara sahip olsa da, çalışma şekillerinde bazı farklar vardır. Başka bir deyişle, coinlerin teknik uygulamaları kullanılan blockchain'e bağlı olarak değişir. Örneğin Bitcoin, her işlemin önceki işlem çıktısını tükettiği ve yenilerini oluşturduğu Harcanmamış İşlem Çıkışı (UTXO) modelini kullanır.

Öte yandan Ethereum, doğrudan her adresin bakiyesini izleyen hesap tabanlı bir model kullanır.

Tokenlar: Mevcut Blockchainlerde Oluşturulmuştur

Coinlerin aksine, tokenlar önceden var olan blockchain platformlarında oluşturulur ve çalışır.

Farkı hissediyor musunuz? Tek başına coinlerin var olmasına izin vermek için tamamı blockchainler oluşturulmuştur. Öte yandan, birden fazla tokenın bir arada bulunmasına imkan tanıyan büyük blockchain ağları mevcut.

Token oluşturmak için en yaygın platform Ethereum'dur. Şimdi en popüler stablecoin olan USDT veya en etkili meme coin olan Dogecoin'i düşünün.

Akıllı sözleşmelerin konseptinin tanıtılmasından beri - şimdiye kadar en devrimci yeniliklerden biri - Ethereum blockchaininde binlerce token oluşturulmuştur.

Bu kendi kendini yürüten anlaşmalar sayesinde, geliştiriciler belirli işlevsellikler ve kullanım durumlarıyla kolayca özel tokenlar oluşturabilirler.

Tokenların temel özellikleri şunlardır:

1. Ev Sahibi Blockchain'e Bağlı: Tokenlar başka bir blockchainin altyapısına bağımlıdırlar. Örneğin, USDT, LINK, ve UNI gibi birçok popüler token Ethereum üzerinde ERC-20 tokenları olarak oluşturulmuştur.

2. Çeşitli Kullanım Durumları: Tokenlar, basit bir değer transferinin ötesinde geniş bir yelpazede varlıkları veya yardımcı hizmetleri temsil edebilir. Bu, menkul kıymet tokenları, yardımcı tokenlar, yönetişim tokenları ve değiştirilemez tokenları (NFT'ler) içerir.

3. Akıllı Sözleşme Tabanlı: Çoğu token, arzlarını, dağıtımlarını ve işlevselliklerini tanımlayan akıllı sözleşmeler aracılığıyla oluşturulur ve yönetilir.

4. Oluşturması Daha Kolay: Bir coinin yeni bir blockchainini oluşturmak genellikle daha karmaşık ve kaynak tüketici bir süreçtirken, bir token başlatma işlemi genelde daha basit ve daha az kaynak-intansifdir.

5. Birlikte Çalışabilirlik: Aynı standart üzerine inşa edilmiş tokenlar (örneğin, ERC-20) birbiriyle ve ev sahibi blokchain üzerindeki merkeziyetsiz uygulamalarla (dApps) kolayca etkileşime girebilirler.

Tokenların teknik uygulamaları kullanılan standarta bağlı olarak değişir.

Örneğin, Ethereum üzerindeki ERC-20 standardı, tokenların farklı uygulamalar arasında tutarlı bir şekilde transfer edilmesine ve yönetilmesine olanak tanıyan bir dizi işlev tanımlar.

Ancak ERC-721 gibi NFT'ler için ve ERC-1155 gibi çoklu token sözleşmeleri için başka farklı token standartları da vardır. Ve bu alan sürekli evrim geçirip gelişiyor. Dolayısıyla, benzersiz niteliklere ve özelliklere sahip yeni tokenlar ortaya çıkıyor.

Teknik Derin Dalış: Coinler vs Tokenlar

Kısacası, coinler ve tokenlar arasındaki ana farkı anladık.

Yine de bazı teknik yönler henüz açığa çıkarılmadı.

Konsensus Mekanizmaları

Yukarıda belirttiğimiz gibi, coinler genellikle işlemleri doğrulamak ve ağ güvenliğini sağlamak için kendi konsensus mekanizmalarına ihtiyaç duyarlar.

Örneğin, Bitcoin'in PoW sistemi, zincire yeni bloklar eklemek için madencilerin karmaşık matematiksel problemlerin çözümünü gerektirir. Ethereum'un PoS sistemi, blok oluşturma ve doğrulama sürecine katılmak için doğrulayıcılardan ETH stake etmelerini gerektirir.

Tokenlar farklı bir alanda yaşar. Kendi ev sahibi blockchaindaki konsensus mekanizmasını devralırlar. Basitçe ifade etmek gerekirse, bir token, üzerine kurulu olduğu blockchain türünden bağımsız olarak, kendi konsensus mekanizmasına ihtiyaç duymaz. Sadece ana blockchain'in kullandığı mekanizmayı kullanır.

Ethereum üzerinde bir ERC-20 tokenı (örneğin, USDT) kendi konsensus protokolüne ihtiyaç duymaz; Ethereum'un mevcut validator ağına güvenir ve işlemleri bu ağ yönlendirir. Yani cüzdanınızdan USDT gönderdiğinizde veya aldığınızda, işlem altında yatan Ethereum blockchain tarafından yürütülür. Ve Ethereum konsensus mekanizması kullanılır.

İşlem İşleme

Şimdi, coinler ve tokenlar arasında başka büyük bir fark var.

Coinler için, işlem işleme doğrudan yerel blockchainde gerçekleşir. Bitcoin gönderdiğinizde, işlem ağ üzerinde yayınlanır, düğümler tarafından doğrulanır ve ardından madenciler tarafından bir bloğa eklenir. BTC kullanarak asla Bitcoin dünyasını terk etmezsiniz.

Son kullanıcılara, token işlemlerinin aynı şekilde çalıştığı görünebilir, ancak bu sadece bir illüzyondur.

Token işlemleri, ek bir karmaşıklık katmanı içerir.

Bir ERC-20 tokenı (örneğin, USDT) transfer ettiğinizde, aslında Ethereum blockchainde token'ın akıllı sözleşmesiyle etkileşime giriyorsunuz (bu durumda Tether'in akılı söleşmesi). Sözleşme, yeni token bakiyelerini yansıtmak için iç durumunu günceller ve bu durum değişikliği daha sonra Ethereum blockchainde kaydedilir.

Ölçeklenebilirlik ve Ağ Tıkanıklığı

Tokenların coinler üzerinde açık bir avantajı olabileceği bir alan daha var.

Gelin, ölçeklenebilirlik hakkında konuşalım.

Coinler, her işlemin tüm ağ tarafından işlenmesi gerektiği için doğrudan ölçeklenebilirlik zorluklarıyla karşı karşıyadır.

Örneğin, Bitcoin'in sınırlı blok boyutu ve 10 dakikalık blok süresi, yoğun kullanım dönemlerinde tıkanıklık ve yüksek ücretlerle sonuçlanmıştır.

Tokenlar - mevcut blockchaindeler üzerine kurulduğu için - potansiyel olarak daha iyi ölçeklenebilirlik sunabilir, çünkü birden fazla token işlemi ev sahibi blockchainde tek bir işlem olarak gruplandırılabilir.

Elbette bu bir avantajdır, ancak ters bir etkisi olabilir. Ethereum, özellikle DeFi patlaması ve NFT çılgınlığı sırasında, token işlemlerinin yüksek hacmi nedeniyle önemli tıkanıklık sorunlarıyla karşılaştı. Birçok USDT kullanıcısı, Ethereum'a göre çok daha az tıkanıklık olduğu için TRON blockchainde yavaş yavaş eğilmeye başladı.

Akıllı Sözleşme İşlevselliği

Ethereum ve Cardano gibi bazı coin tabanlı blockchainler akıllı sözleşmeleri doğrudan desteklerken, Bitcoin gibi eski kripto para birimleri sınırlı programlanabilirliğe sahiptir.

Bitcoin'in Script dili, potansiyel güvenlik açıklarını önlemek amacıyla kasıtlı olarak kısıtlanmıştır.

Tokenlar, doğaları gereği, akıllı sözleşme işlevselliği ile derin bir entegrasyona sahiptir. Bu, token sahiplerine otomatik olarak temettü dağıtımı veya önceden tanımlanmış kriterlere dayanan koşullu transferler gibi karmaşık davranışlar ve etkileşimlere olanak tanır.

Kullanım Durumları: Coinler ve Tokenlar Eylemde

Şimdi, kullanım durumlarındaki farkları tanımlama zamanı. Coinlerin ve tokenların farklı özellikleri, kripto para ekosisteminde farklı uygulamalara yol açar.

Kripto Para Birimi Coinleri

Parayı düşünün, ama dijital biçimde. Coinler genellikle bu amaçla kullanılır.

1. Dijital Altın: Genellikle "dijital altın" olarak adlandırılan Bitcoin, öncelikle bir değer deposu ve enflasyona karşı bir koruma olarak kullanılır. 21 milyon coinin sabit arzı ve merkeziyetsiz doğası, uzun vadeli bir yatırım olarak çekici kılmaktadır.

2. Küresel Ödemeler: Litecoin ve Bitcoin Cash, hızlı, düşük maliyetli işlemlerle geleneksel ödeme sistemlerine alternatif olarak kendilerini konumlandırır.

3. Akıllı Sözleşme Platformları: Ethereum'un yerel coin'i Ether, tüm Ethereum ekosistemini güçlendirir ve dünyanın en büyük akıllı sözleşme platformunda hesaplama ve depo alanı için ödeme yapmak için kullanılır.

4. Gizlilik Odaklı İşlemler: Monero (XMR) ve Zcash (ZEC) gibi coinler, finansal işlemler için gelişmiş gizlilik sunmak amacıyla ileri düzey kriptografik teknikler kullanır.

Tokens

Burada farklı bir hikaye görüyoruz. Tokenlar para değildir (elbette, stabil coinler ve meme coinler gibi dijital varlıkları temsil edebilirler). Ama çoğunlukla araçlardır.

1. Merkeziyetsiz Finans (DeFi): Tokenlar, DeFi ekosisteminin can damarıdır. Örnekler:

   • Dai (DAI): Akıllı sözleşmeler aracılığıyla sürdürülen bir merkeziyetsiz stabil coin.
   • Aave (AAVE): Aave ödünç verme protokolü için yönetim tokenı.
   • Uniswap (UNI): Uniswap merkeziyetsiz borsasındaki sahipliği temsil eder.

2. Fayda Tokenları: Bu tokenlar, bir blockchain ekosistemi içindeki belirli ürün veya hizmetlere erişim sağlar. Örneğin, Filecoin (FIL), merkeziyetsiz depolama hizmetleri için ödeme yapmakta kullanılır.

3. Menkul Kıymet Tokenları: Gerçek dünya varlıklarındaki sahipliği temsil eden menkul kıymet tokenları, tZERO gibi geleneksel menkul kıymetleri tokenlaştırma amacındadır.

4. Benzersiz Tokenlar (NFT'ler): Dijital veya fiziksel varlıklara sahipliği temsil eden benzersiz tokenlar, sanat, koleksiyon ve oyun alanlarında popülerdir.

5. Yönetim Tokenları: Sahiplerine merkeziyetsiz karar alma süreçlerine katılma hakkı verir. Örneğin, Compound'un COMP tokenı, kullanıcılarına protokol değişikliklerinde oy hakkı verir.

Bulanıklaşan Çizgiler: Coinler, Tokenlar ve Birlikte Çalışabilirlik

Son olarak, belirtilmesi gereken bir nokta daha var. Ve okuduğunuz her şeyin ardından kafanızı karıştırabilir. Ama bu, sürekli gelişen ve değişken olan kripto dünyasının bir gerçeği.

Kripto para alanı geliştikçe, coinler ve tokenlar arasındaki ayrım daha az belirgin hale gelmektedir.

1. Sarılı Tokenlar: Bitcoin, Ethereum blockchain'i üzerinde ERC-20 tokenı olarak Sarılı Bitcoin (WBTC) şeklinde temsil edilebilir. Bu, Bitcoin'in Ethereum'un DeFi ekosistemiyle etkileşimde bulunmasını sağlar. Kullanıcıları çeken oldukça ince bir inovasyon.

2. Zincirler Arası Köprüler: Polkadot ve Cosmos gibi projeler, varlıkların farklı blockhainler arasında sorunsuzca taşınmasını sağlamak için birlikte çalışabilir ağlar oluşturuyor. Bazı uzmanlar, bu tür yeniliklerin kripto dünyasının gerçek can damarı haline gelme potansiyeline sahip olduğunu düşünüyor.

3. Katman 2 Çözümleri: Bitcoin'in Lightning Network veya Ethereum'un Optimistic Rollups gibi ölçekleme çözümleri, geleneksel coin/token ikiliğine tam olarak uymayan yeni işlem işleme paradigmaları yaratıyor. Ve ufukta zaten Katman 3 var.

4. Protokollerin Tokenlaştırılması: Token olarak başlayan bazı projeler kendi blockchainlerini başlatıyor. Örneğin, Binance Coin (BNB), bir ERC-20 token olarak başladı, ancak şimdi kendi Binance Chain üzerinde çalışıyor. Tokenların nasıl coin haline gelebileceğinin sadece bir örneği.